Koronada yeni varyantlar ne olacak?

2019 da Çin'de başlayan yeni koronavirüs (SARS-CoV-2) pandemisi için neredeyse 4 yıl olacak. Dünya bu salgından önemli şeyler tecrübe etti. İlk kez bütün insanlığın en hassas noktası olan yaşam tarzına kamu tarafından müdahaleler oldu ve toplumlar bunu kısmen kabullenmek zorunda kaldı. Neyse ki süreç mesafe, maske ve aşı geliştirilmesi ile 2 yıl gibi bir sürede kontrol altına alınabildi. Salgında kısa ve uzun dönemdeki can kayıplarının henüz tam bir verisi yayınlanmadı. Kimse aynı süreci tekrar tecrübe etmek, 2019-2021 dönemindeki korkuları yaşamak istemiyor. Bu nedenle, yeni varyantlara karşı güncellenmiş yeni ve etkili aşıların geliştirilmesi ve ülkelerin salgın acil eylem planlarının yenilenmesi kamunun görevidir.  

Ülke olarak şu an salgına karşı hazırlıkta neredeyiz, tüm veriler elimizde olmadığı için kestirmek zor. Yetkililerden özellikle Sağlık Bakanından daha tatmin edici açıklamalar bekliyoruz. Mesela, salgın takibi ile ilgili kamuyu bilgilendiren ve uyaran ABD de "hastalık kontrol merkezi" (CDC) gibi bağımsız kurumsal bir yapı oluşturuldu mu? Risk gruplarının yeni varyantlara karşı korunması için güncellenmiş aşı tedarik eylem planı var mı? Yerli aşımız TURKOVAC böyle bırakılacak mı? Yoksa yeni varyantlara karşı güncelleme programı var mı? mRNA aşı üretim ve geliştirme programı var mı? Covid pandemisi hafife alınacak, sonrasında unutulacak bir konu değildir. Dünyada meydana getirdiği sağlık, ekonomi ve siyasi alandaki fırtına daha dinmedi.

Covid ile yaşadığımız 4 yıllık tecrübe sonrası, ilk dönemlerdeki gibi sokağa çıkma yasağı uygulamalarına tabi ki gerek olmayabilir. Ancak birey ve toplulukların bağışıklık duvarı aşabilecek bulaşıcı varyantlar için tedbir ve takibe ihtiyaç vardır. Şu aşamada toplu bir aşılama uygulaması gerekmeyebilir. Bu durum biraz da kış mevsimi süreci içinde netleşecektir, ama hazırlıklı olmak kamu sağlık otoritesinin görevidir. Önümüzdeki günler için Sayın Bakan tarafından "hiçbir aşılama programımız yok demesini" biraz yadırgadım. "Gerekli hazırlıklarımız tamam, şu an her şey kontrol dahilinde, vatandaşımızı farklı bir gelişmede ortada bırakmayız, endişelenmeyin" şeklinde bir yanıt beklerdim. Çünkü olayın sağlık, ekonomi, borsa gibi birçok parametre ile kişileri etkileyen yönleri olabilmektedir. 

Kış mevsimine girdiğimiz bu dönemde, aynı grip aşısında olduğu gibi, toplumun hassas kesimleri için güncellemiş covid aşı programının hazırda tutulması doğru bir iş olur ve Sağlık Bakanlığının görevidir. Ayrıca, aşı olmayı tercih edenler için, yeni varyantlara karşı yurtdışında üretilmiş ve onay almış aşıların eczanelerden erişilebilir (gerekirse bireysel ödemeli) olmasının ne zararı olabilir? Geçmişte bireysel kararı ile aşı olmak için Dubai'ye gidenleri duyduk. Bu durumlara sapılmasa daha iyi olmaz mı? Uzun vadede yerli mRNA aşısı ile ilgili bir planlama ülkemizin sağlık alanındaki uluslararası kariyerine ciddi katkılar sağlamaz mı? 

Eylül 2023 ile başta ABD ve Avrupa ülkelerinde, SARS-CoV-2 PCR pozitifliklerinde artış olduğu bilinmektedir, benzer durumun ülkemizde de görüleceğini salgın döneminde tecrübe ettik. Özellikle, ABD'de CDC'nin rutin aşılama programlarına 6. aydan itibaren güncel covid aşısını eklediği bir dönemde, 2019 varyantı ile karşılaşmamış 0-3 yaşına kadar olan çocuklar için daha bulaşıcı yeni varyantlar (Eris, vb.) konusunda Sağlık bakanlığının bir aşılama takvimi olacak mı?