Gıda üretiminde alarm!

AHMET HAYDAR TARHANLI / DETAY HABER

Hükümetin borca ve ithalata dayalı ekonomi politikaları gıda sektöründe de ciddi sorunlara yol açıyor. Bu politikalar maliyetlerin sürekli artmasına neden olduğu için, ürünlerine maliyet artışı kadar zam yapamayan üreticilerin üretimden çekilmesine neden oluyor. Ayrıca hükümetin "mali sıkılaştırma" adı altında uyguladığı kemer sıkma politikaları da vatandaşların gelirini erittiği için iç pazar da sürekli daralmaya devam ediyor. Uygulanan yanlış politikalar, üreticiyi kazandırmıyor, vatandaşların da gıdaya erişimine izin vermiyor. Bütün bunların neticesi olarak nüfus, sığınmacıların da katkısıyla sürekli artarken, gıda üretiminde sert düşüşler yaşanıyor.

Tavuk eti üretimi çakıldı

Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) verilerine göre, haziran ayında, yıllık bazda tavuk eti üretimi yüzde 19,7, kesilen tavuk sayısı yüzde 22,3 ve hindi eti üretimi yüzde 30,2 azaldı. TÜİK, 2023 Haziran ayı kümes hayvancılığı üretimi verilerini açıkladı. Buna göre, tavuk eti üretimi 176 bin 179 ton, tavuk yumurtası üretimi 1,58 milyar adet olarak gerçekleşti. Haziran ayında bir önceki yılın aynı ayına göre tavuk yumurtası üretimi yüzde 3,7 artarken; tavuk eti üretimi yüzde 19,7, kesilen tavuk sayısı yüzde 22,3 ve hindi eti üretimi yüzde 30,2 azaldı. Ocak-haziran döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre tavuk yumurtası üretimi yüzde 3,7 artarken; tavuk eti üretimi yüzde 5,5, hindi eti üretimi yüzde 8,2 ve kesilen tavuk sayısı yüzde 8,8 azaldı. Bir önceki ay 210 bin 14 ton olan tavuk eti üretimi haziranda yüzde 16,1 azalarak 176 bin 179 ton oldu. Bir önceki ay 1 milyar 644 milyon 67 bin adet olan tavuk yumurtası üretimi ise haziran ayında yüzde 3,6 azalarak 1 milyar 584 milyon 895 bin adet oldu.

İçme sütü üretimi yüzde 11,2 azaldı

Hayvancılık sektöründeki maliyet sorunlarının giderilememesi, süt ve süt ürünlerinin üretimini de olumsuz etkiledi. TÜİK verilerine göre, içme sütü üretimi haziranda yüzde 11,2 azaldı. TÜİK'in açıkladığı, haziran ayı süt ve süt üretimi verilerine göre, ticari süt işletmelerince 867 bin 11 ton inek sütü toplandı. Ticari süt işletmeleri tarafından toplanan inek sütü miktarı, Haziran ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 1,9; ocak-haziran döneminde ise bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 3,6 arttı. Haziran ayında bir önceki yılın aynı ayına göre inek peyniri üretimi yüzde 12,9, ayran üretimi yüzde 4,1 ve tereyağı üretimi yüzde 3,3 artarken; yoğurt üretimi yüzde 5,3 ve içme sütü üretimi yüzde 11,2 azaldı. Ocak-haziran döneminde ise bir önceki yılın aynı dönemine göre, inek peyniri üretimi yüzde 8,4, ayran üretimi yüzde 5,8, içme sütü üretimi yüzde 1,8 ve yoğurt üretimi yüzde 0,1 artarken; tereyağı üretimi yüzde 15,2 azaldı. Bir önceki ay 944 bin 714 ton olan ticari süt işletmelerince toplanan inek sütü miktarı Haziran ayında yüzde 8,2 azalarak 867 bin 11 ton oldu. Bir önceki ay 115 bin 382 ton olan içme sütü üretimi Haziran ayında yüzde 8,9 azalarak 105 bin 140 ton olarak gerçekleşti.

Marketlerdeki fiyatlar daha da tırmanacak

Üretimdeki düşüş ve artan girdi maliyetleri perakende fiyatları tırmandırmaya devam ediyor. Sektör temsilcileri üretim maliyetlerindeki artışın sürmesi nedeniyle sene başında yaptıkları uyarılarda asıl krizin kapıda olduğunu vurgulamışlardı. Marketlerde satılan yaygın markalı bir litre süt 24-27 TL aralığında değişiyor. Daha ekonomik olmasıyla bilinen 2 kiloluk kova yoğurtların fiyatı ise bir sene içinde 19 liradan 60 liraya ulaştı. 400 gram beyaz peynirin kilosu ise 110 liradan başlıyor. Vatandaşlar ürünlerdeki fahiş fiyat artışlarından dolayı sağlıklı bir alışveriş yapamazken, fiyatlardaki bu pahalılık üreticiye kazanç olarak yansımıyor. Ulusal Süt Konseyi (USK) bir litre çiğ sütün üretim maliyetini 2023 Haziran itibarıyla 10,54 TL olarak açıklamış, üreticinin sattığı çiğ süt satış fiyatını da 11,50 TL'ye çıkarmıştı ancak üreticinin beklentisi 14-15 TL idi. Peynir satışı yapan bir pazar esnafı yaşanan bu durumu şu sözlerle özetliyor: "Peynir satıyorum aşağı yukarı 25 yıldır bu işi yapıyorum. Peynir fiyatları şu anda süte gelen zamlar var ondan dolayı fiyatlarıma çok fazla yansımadı. Mesela 90 liraya verdiğimiz peynir 100 lira oldu, kuzu peyniri 120 liraydı 130 oldu. Yumurta 60 liraydı 70 lira oldu. Bir zam geldi ama ufak bir zam. Müşterinin de alım gücü düştü. İnsanlar bir kilo alıyorsa şimdi yarım kiloya düştü, 2 kilo alıyorsa 1 kiloya düştü ama alım gücü azaldı."

Bu gidişle, üretici üretimden vazgeçecek

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, temmuz ayına ilişkin gıda raporunda, Merkez Bankası'nın raporuna göre gıda fiyatları artışlarının devam edeceğinin altını çizerek şu uyarılarda bulunmuştu: "Bitkisel ve hayvansal üretimdeki maliyet sorununu çözmeden ve üretimi artırmadan gıda ürünlerindeki enflasyonu çözmek mümkün değildir. Bu sorun çözülmediği takdirde üreticilerimiz az kazandığı için üretimden vazgeçecek, tüketicilerimiz ise daha pahalıya ürün tüketecektir. Maliyetlerin düşürülmesi için üreticilerimiz tarımsal üretimde kullanılan tüm girdilere makul fiyatlardan ulaşmak zorundadır. Merkez Bankası yayınladığı raporda başta sebze ve meyve olmak üzere gıda fiyatlarında artışın süreceğini belirtiyor. Gıda fiyatları artışlarında en önemli etken olan üretici maliyetleri ürün arzını olumsuz yönde etkiliyor. Gıda ürünlerine karşı artan iç ve dış talebin karşılanıp piyasanın istikrar bulması, fiyat seviyesinin korunması arz sorununun çözümüne bağlıdır."