Atatürk’ün Avrupa’ya gönderdiği gemi

Atatürk hakkında bilmediğimiz bir gerçek daha… 

Paşa hazretlerinin isteğiyle Türkiye'yi Avrupa'ya tanıtmak amacıyla Avrupa limanlarını dolaşan seyyar sergi gemisini eminim ki, yeni öğreniyorsunuzdur. Tekrar yineleyelim sevgili okurlar, Atatürk bu millete zerre miktarınca anlatılmadı ve tanıtılmadı. Vefatından hemen sonra yaptığı yeniliklerle beraber yerin yedi kat dibine gömüldü…

Karadeniz Vapuru Sergi Projesi, Cumhuriyet'in ilanından 3 yıl sonra Atatürk'ün önerisiyle hayata geçirilir. Amaç Türkiye'nin modern yüzünü dünyaya göstermektir. 

Türkiye'yi tanıtan çeşitli ürünlerin sergilendiği gemi, 12 Haziran 1926 tarihinde İstanbul'dan demir aldıktan sonra 12 ülkede 16 şehri ziyaret eder. Karadeniz Gemisi, 86 günde 10 bin mil yol kateder. Karadeniz Vapurunun ilk durağı Cezayir'in Bona Limanı olur. Barcelona'dan sonra sırasıyla Le Havre, Londra, Amstredam, Hamburg, Stockholm, Helsinki, Leningrad, Danzing, Gydnia, Kopenhag, Anvers, Marsilya, Genova ve Napoli limanlarına uğrar ve 86 günlük yolculuğun ardından 5 Eylül 1926'da İstanbul'a geri döner.

Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası, ya da o dönemdeki adıyla Riyaset-i Cumhur Orkestrası da, İstiklal Marşı'nın bestecisi Zeki Üngör yönetiminde 47 kişilik ekiple katılmıştır sefere. Geminin yanaştığı limanlarda ev sahibi ülkenin ulusal marşını çalmak ardından resmi karşılamalara eşlik etmek için gemidedir.

Her şehirde sanatkârane bir şekilde sunumlar yapılır… Türk kibarlığının, zarafetinin ve estetiğinin  zirve yaptığı tanıtımlar… Türk mavisi sırlı Kütahya çinileri; binbir nakış ve renkli Osmanlı, Yörük, Selçuklu ve Acem halıları; gül, tarçın ve sakız kokulu Hacı Bekir lokumları; yeşim, yakut, firuze gibi değerli taşlarla süslenmiş, tamamıyla elle yapılmış çeşmibülbül, laledan, gülabdan gibi cam ürünleri… Bursa Hereke kumaş ve halıları, Beykoz Fabrikası malları, tekel ürünleri, kehribar ve kıymetli taşlarla yapılmış süslemeler… Hububat, tıbbi ilaç, ahşap ve deri mamulleri…

Sanayi-i Nefise Mektebi öğrencilerinin yaptıkları heykel, resim ve biblolarla gemi salonları süslenmiştir. Ürünlerin üzerlerine dört dilde bilgi veren etiketler konulmuş. Ünlü ressam İbrahim Çallı'ya yaptırılan Mustafa Kemal'in yağlı boya tablosu salonun baş kösesinde yer alıyordu. Gemide ayrıca İstiklal Marşının bestecisi Zeki Bey'in başında olduğu Cumhurbaşkanlığı orkestrası eşsiz eserler icra eder gelen misafirlerine…

"Bütün limanlarda gemiyi ziyaret edenlerin 65.000 kişiye ulaştığı tahmin ediliyor. Avrupa yolculuğu öncesi Haliç'te üç ay süren özel bir bakıma alınmış Karadeniz gemisinin dümen suyuna kapılıp, tam seksen altı gün süren yolculuğu, sefere katılan sanatçı, gazeteci, milletvekili, öğretmen, müzisyen ve denizcilerden oluşan toplam 285 kişinin, genç Türkiye Cumhuriyeti'ni "dosta düşmana tanıtmak için" nasıl olağanüstü bir çaba gösterdiğini, henüz üç yaşındaki Türkiye Cumhuriyeti milletvekillerinin buna kaynak bulmak için nasıl çırpındıklarını ibret ve gururla…" (www.isteataturk.com)

Henüz üç yaşına basmış olan genç Türkiye Cumhuriyeti'nin neler yapabileceğini yabancılar her limanda büyük bir hayranlıkla izlemişler ve takdirlerini dile getirmişlerdir.

Genç Türkiye Cumhuriyeti'nin, binbir fedakârlıkla Avrupa'nın büyük limanlarına yolladığı seyyar sergi gemisinin öyküsü ibret verici olduğu kadar dahiyane bir tanıtım olmuştur. 86 gün sonra ülkeye dönen gemideki ilginç sergi malzemelerinden birisi de, hiç kuşkusuz Tiftik keçileriydi!..

Seyyar sergi gemimiz sefer sonrasında bir süre İstanbul-Batum hattında çalışır. Uzun süre bakım yerlerinde bekler ve 19 yıl sonra sökülmek üzere İtalyanlara satılır. 

Her şeyi bozuk para gibi satıp, har vurup harman savurduğumuz gibi gemimizin de akıbeti 'satılmak' olur…