Atatürk’ten gelen tokat

Ama ne tokat! Okkalı mı okkalı… Kime ve neye? Denizlerdeki egemenliğimize engel olan yabancılara ve sahip oldukları kapitülasyonlara karşı.

Bugün 1 Temmuz Kabotaj ve Deniz Bayramı. Milli Bayramlarımızın mimarı, engin görüş ufkuna sahip büyük önder Mustafa Kemal Atatürk bu bayrama da imzasını atmıştır. Denizlerde egemenliğin bağımsızlık ve özgürlüğün ayrılmaz bir parçası olduğunu görerek yabancıların Türk denizciliği üzerindeki baskılamayı kaldırmış mavi vatan hasretine son vermiştir.

11 Nisan 1926 günü kabul edilen ve 1 Temmuz 1926'da yürürlüğe giren 815 sayılı Kabotaj Kanunu ile denizciliğimizdeki pranga kırılarak yabancıların imtiyazı (kapitülasyonlar) kaldırıldı.

Kabotaj nedir? Fransızca "cabotage" sözcüğünden Türkçeye geçen "kabotaj", bir devletin limanları arasında ticari taşımacılık yapma olanağının, o devletin bayrağını taşıyan gemilere özgülenmesi anlamına geliyor ve doğal olarak, bu alanlarda yabancı bayraklı ticaret gemilerinin çalışmasının yasaklanması sonucunu doğuruyor.

İşin tarihine baktığımızda: Kurtuluşun ancak iktisat (ekonomi) alanındaki başarılarla tamamlanabileceği düşüncesiyle; iktisat alanında yapılması gerekenlerin saptanması için, Mustafa Kemal Paşa'nın isteği üzerine, askeri zaferin kazanılmasından 6 ay kadar sonra İzmir İktisat Kongresi toplanmıştır.

Ekonomik yaşamın çeşitli alanlarında hizmet gören, iş yapan, emek veren işçi, işveren, esnaf, tüccar gibi grupların bini aşan sayıda temsilcisinin katılımıyla, 17 Şubat-4 Mart 1923 tarihleri arasında çalışan bu kongrede; ülkenin çeşitli alanlarındaki iktisadi sorunlar ve bu sorunların çözümü için neler yapılması gerektiği konularında geniş görüşmeler, tartışmalar yapılmış ve kararlar alınmıştır.

İzmir İktisat Kongresi'nde benimsenmiş amaçlar arasında, kabotaj konusuyla ilgili olarak, şunları görüyoruz:

- "Kendi limanlarımızda kendi bayrağımızdan maadasının (başkasının) ticaret yapmaması ve kabotajda hakkı istiklalimizin (bağımsızlık hakkımızın) tamamen kullanılması". Yani Türk limanları arasında ticari taşımacılık yapma hakkının Türk bayraklı gemilere özgülenmesi.

- "Armatörlere sermaye temin edecek deniz ticaret bankalarının kurulması".

Lozan Konferansı öncesinde toplanan İzmir İktisat Kongresi'nin ekonomik bağımsızlık yönündeki kararları; Lozan'da kapitülasyonların kaldırılması için verilen  mücadelede TBMM Delegasyonu'na moral destek olmuş ve sonuç olarak Osmanlı mirası kapitülasyonlarla yabancılara tanınmış ayrıcalıklar ortadan kaldırılmıştır.

24 Temmuz 1923 günü imzalanan Lozan Barış Antlaşması ile açılan yeni dönemde; 29 Ekim 1923 günü  Cumhuriyet ilan olunmuş ve Cumhuriyetin ilk anayasası olan 1924 Anayasası kabul edilmiştir. 1926 yılında kabul edilen ve kısaca "Kabotaj Kanunu" adıyla anılan yasa da, bu bütünün bir parçasını oluşturmuştur.

Bayramın bayram olabilmesi için bugün; Osmanlı dönemindeki gibi, denizdeki egemenliğimize engel olan Batı blokunun, uluslararası deniz hukukuna aykırı sözleşmelerinin  iptali; özellikle Doğu Akdeniz'de ve Ege'de haksız işgal ve eylemde bulunan Rum Yönetimi, Yunanistan, İsrail ve arkalarındaki güçler için uluslararası hukuk alanında ciddi, cesur adımlar atmalıyız. ABD, AB ve NATO'dan medet ummak saflıktan öteye bir aymazlıktır.