Zamlar geri alınmalı

MURAT ÇABAS / HABER ANALİZ

Milletimizin fahiş faturalara ve elektrik kesintilerine maruz kalmasının en temel nedeni şüphesiz uygulanan ithalata bağımlı enerji politikaları ve devletin enerji ile ilgili kurumlarının özelleştirilmesi... Bu şekilde son derece pahalıya elde ettiğimiz enerji, devlet kurumlarını devralan özel şirketlerin kâr hedefi sebebiyle tüketiciye daha da pahalıya ulaşıyor. Üstelik kârın azalmaması için her türlü teknik bakımdan ve altyapı yatırımından kaçan şirketler, Isparta örneğinde olduğu gibi ciddi mağduriyetlerin oluşmasına neden oluyor. Vatandaşları ve işletmeleri zor duruma düşüren, hatta borç batağına ve iflasa sürükleyen elektrik zammıyla alakalı her gün ciddi tepkiler gelmeye devam ediyor.

Toplumun her kesimi isyanda

Karaman Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği Başkanı Bayram Uysal, başta elektrik, doğalgaza gelen zamların ardından esnafın iflasın eşiğine geldiğini belirtti. Uysal, "Artan girdi maliyetleri, asgari ücret, akaryakıt, doğal gaz ve her şeye gelen zincirleme zamlarla esnafımız son durağa gelmiş, iş yapamaz hale düşmüştür. Esnaf ve sanatkarlarımız için bundan sonrası iflas ve iş yeri kapatmadır ve imdat zilleri çalmaya başlamıştır" dedi. Ülkemizin dört bir tarafında esnaf daha az elektrik tüketmek için dükkanlarını part-time açmaya başladı. Esnaf, "Dükkanını açan elektrik ve doğalgaz faturasına çarpılıyor, açmamak daha kârlı" diye yakınıyor. Birçok esnaf gelen faturalarını dükkanlarının camına asarken, birçok vatandaş ve işletme sahibi de sosyal medya hesaplarından faturalarını paylaşıyor. İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer de, İzmir Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü'ne (İZSU) gelen elektrik faturasını sosyal medya hesabından paylaştı. Paylaşımda, "İZSU'ya 2021'de 337 milyon TL gelen elektrik faturası 2022'de 800 milyon TL'ye çıktı. Halkımızın bilgisine" ifadeleri kullanıldı. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, "Talebimiz, elektrik fiyatlarında indirime gidilmesi ve özellikle küçük işletmelerin korunması" dedi. Emekliler de Muğla'da eylem düzenleyerek zamları protesto ettiler.  Eylemde konuşan Tüm Emekliler Sendikası Milas Temsilcisi Mustafa Ali Demirci "Maaş zamlarımızı yolunmuş kuşa çevirdiniz. Yüzde 25 verip, yüzde 100 geri aldınız. Hiç mi yüzünüz kızarmadı" dedi.

Tek zamlanan kullanım bedeli değil

Yapılan hesaplamalarda, faturalardaki fahiş artışın sadece enerji kullanım bedelinden kaynaklanmadığı görüldü. Son yapılan zamla birlikte ayda 210 kilovatsaat elektrik tüketen bir ailenin faturası 192 liradan 288 liraya yükselirken dağıtım bedeline ödenen para 56 liradan 70 liraya çıktı. Yani halktan "dağıtım bedeli" adı altında toplanan tutara yüzde 24'ün üzerinde zam yapıldı. Elektrikteki kayıp-kaçak, sayaç okuma, iletim sistemini kullanım ve dağıtım sistemini kullanım bedelleri 2016 yılından bu yana "dağıtım bedeli" adı altında tek kalemde gösteriliyor. 210 kilovatsaatlik faturada vergiye ödenen para ise, TRT payı kaldırılmasına rağmen 37 liradan 52 liraya çıktı. Elektrik tüketimi aynı kaldığı halde 192 liradan 288 liraya yükselen faturadaki 96 liralık zammın 67 lirası enerji bedeline yapılan zamdan, 15 lirası vergi artışından, yaklaşık 14 lirası da dağıtım giderlerine yapılan zamdan kaynaklandı.

Elektrik faturaları düşürülebilir mi?

Yüksek gelen elektrik ve doğalgaz faturaları yurt genelinde büyük tepkilere neden olurken, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez'den açıklama geldi. Dönmez, "Esnaf, küçük işletmeleri, sivil toplum kuruluşlarından gelen talepler var. Bunların hepsini değerlendiriyoruz. Çalışmalar devam ediyor" dedi. Dönmez, "Farklı tarife grupları oluşturulabilir mi diye ekiplerimiz çalışıyor, bitince açıklayacağız" ifadelerini kullandı. Elektrik faturalarından artan şikayetler nedeniyle ilk kademe için belirlenen 150 kilovatsaat limiti 210'a çıkarılmış ve 40 liralık indirim sağlanmıştı. Hükümetin farklı seçenekler üzerinde durduğu belirtiliyor. Seçenekler arasında, esnaf için de kademeli fatura olabileceği, kademe sınırının 210 kilovatsaatten, 230'a çıkartılabileceği, zayıf bir ihtimal de olsa yüzde 127'lik zam oranının azaltılabileceği ve dağıtım bedellerinin düşürülebileceği ifade ediliyor. Hükümet her ne kadar bir iyileştirmeden bahsetse de bu, millet için tatmin edici olmayacak. Zamların temel nedenleri ortadan kaldırılmadıkça, sonuç değişmeyecek. Gerçek manada bir iyileştirme için enerjide ithalatın, finansta borca ve dolara bağımlılığın son bulması, özelleştirilen kamu kuruluşlarının da yeniden devletleştirilmesi gerekiyor. Bunlar sağlanmadıkça, Milli Ekonomi Modeli'nin sahibi Prof. Dr. Haydar Baş'ın ifade ettiği gibi, hükümet kaşıkla verse de, kepçeyle mutlaka geri almak zorunda kalacak.