Ne idik, ne olduk, ne olacağız?

Bu doların hali ne olacak? Bugünlerde herkesin sorduğu bir soru bu. Biz kısa bir özet geçelim. 1 buçuk lira ile sayın hükümet yetkilileri ile serüvenine başlayan dolar. Bir yıl içerisinde 1.74 TL'yi gördü. 2005 yılına gelene kadar 1.40 TL seviyelerine gerileyen dolar 2006 yılında tekrar 1.69 TL seviyelerini gördü. 

2007'de 1.44 TL seviyelerine çekildi. Takip eden yıllarda 1.69 TL, 1.79 TL, 1.90 TL seviyelerini gördüğümüz dolar, önceki senenin en yüksek seviyesi 1.90 TL'yi ülkenin en büyük krizlerinden biri olan 3 aylık Gezi Parkı protestoları döneminde geçmedi. 

Doları yükselten en kritik mesele Gezi Parkı protestoları değil 17-25 Aralık operasyonlarıydı. Yılsonu dolar 2.16 TL seviyelerini görürken takip eden yıllarda rekorlar tazelenerek kur 2.36, 3.05, 3.44, 3.80 TL seviyelerini gördü. 2018 yılına 3.80 TL seviyeleriyle başlayan dolar 2018'in Ağustos ayında 7.03 seviyesini görerek tarihi bir rekor kırdı. Biraz olsun geri çekildi dediğimiz 2019 yılında en yüksek 6 TL seviyelerini biliyoruz. 

2020 yılının Kasım ayında doların 8.5 TL ile yeni rekorlar kırabildiğini öğrendik. "Şükürler olsun kötü günleri geçirdik" demeye kalmadan cevap geldi. "Şimdi önümüzde daha kötü günler var." 2021 yılı içerisinde doların ata binmiş bir süvari olduğunu seyrettik. 2019 seçimleri öncesi Prof. Dr. Haydar Baş Bey'in tarihi uyarısını hatırlayalım: "Döviz borçlarınızdan bir an evvel kurtulun. Aklınız varsa bütün borçlarınızdan kurtulun. Faizler artacak! Dolar ata binmiş süvari gibi olacak" diyordu… 

2021 yılında dolar hiç kaydedilmemiş bir seviyeyi gördü. 10.40 TL (on lira kırk kuruş) Yani 2005'te altı sıfırdan kurtulmamış olsaydık 10 milyon 400 bin TL.

Ne yaşadık açıkçası anlamış değilim. Türk milletinin serveti eritildi. Türkiye Cumhuriyeti devleti kurulduktan sonra 1 liradan 1.000 liraya kadar olan banknotlar 1979 yılına gelene kadar paranın değersizleştirilmesi sonucu yerini 10 liradan 20 milyon liraya kadar olan banknotlara bıraktı. 2005'te tedavüle giren altı sıfır atılmış paralar ise eski 1 milyon liranın 1 TL, eski 20 milyon liranın 20 TL olmasıyla ekonomide büyüme yaşandığı söylendi. Atatürk'ün bıraktığı yerden 42 sene sonra 20 bin kat değeri düşen Türk Lirası 65 yıl sonra gelen bir hükümetin çözüm yöntemi olarak kullandığı sıfırların atılması ile değerini geri kazandı! 

2002 yılından bugüne kadar dövizde yaşanan 10 katlık değişimi şu şekilde okumak gerekir; 1 DOLAR İLE ESKİDEN 1.000.000 LİRA ALINIRKEN BUGÜN 1 DOLAR İLE 10.000.000 LİRA ALINABİLİYOR. Atatürk ile 1 dolar 1 lira iken Atatürk'ten sonra bugün 1 dolar 10.400.000 TL oldu.

Yok canım öyle şey mi olur derseniz 1923'e gidelim. 1923 senesi dolar 1 liraydı. Sene içerisinde 80 kuruş ile 1 dolar alınabildiği dönemler de oluştu. 1924'te 1.60-1.80 seviyelerini gördü. Sebep ise halen savaşta olmamız ve Lozan ile Osmanlı'nın borcunu üstlenmemiz. Bütçenizden daha fazla bir borcu üstlenirseniz nasıl sonuçlarla karşılaşırsınız bu dönemde bir hesap edin isterseniz. 

1925 yılı geldiğinde 1 dolar 1.83 lira seviyelerinde. 1926 yılında 1.91 lira, 1927'de 1.94, 1928'de 1.94, 1929'da 2.08, 1930'da 2.07, 1931'de 2.11, 1932'de ise 1 dolar 1.17 TL'ye geriliyor. Yarı yarıya düşüyor. Bütün bu dönemde ekonomik büyüme ortalama %15 hatta 1929'da rekor bir büyüme rakamına ulaşılıyor ve %21'lik bir büyüme gerçekleşiyor. Devam eden süreçte dolar Atatürk'ün vefatına kadar 1.26 lira civarında sabit kalıyor. Sürece bakıldığında ülke ekonomisi sürekli büyüyen ve cari fazlalar veren ve vatandaşına git gide daha refah bir hayat sunan bir ekonomi. 

Yüzde 15 ortalama büyüme ile 15 yıl geçirmek demek ülke ekonomisini 8.1 kat büyütmek deiyorum ki, 'Türkiye'de dolar 10 lira olsa kim şaşırır.' Şimdi dolar olmuş 10 lira bir baktım kimse şaşırmamış." şeklinde bir açıklama yaptı. Gerçekten de bu ülkeyi 10 kat, 100 kat ve hatta 1.000 kat fakirleştirenler halen siyaset meydanındalar. Bence gençlerin önü açılmalı. Farkındalık geliştirilmeli. Çözümü elinde olan insanlara söz hakkı verilmeli artık.