Akıl, Rahman’a kulluğun aracıdır

Muhammed b. Müslim, Ebu Ca'fer (Muhammed Bâkır aleyhisselâm)'ın şöyle dediğini bildirdi: "Allah, aklı yaratınca onu konuşturdu, ardından ona, 'Beri gel' dedi, akıl beri geldi. Sonra, 'Geri git' dedi, akıl geri gitti. Sonra şöyle buyurdu: İzzetim ve celâlim hakkı için senden daha sevimli bir şey yaratmış değilim. Senin eksiksiz, olgun halini ancak sevdiğim kimselere bahşederim. Sadece sana emreder, yalnız sana yasaklarımı yöneltir, sırf seni cezalandırır ve yalnızca seni ödüllendiririm."

Esbağ b. Nubate, Ali b. Ebu Tâlib (aleyhisselâm)'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Cebrail, Âdem (aleyhisselâm)'ın yanına indi ve dedi ki: 'Ey Âdem! Üç şeyden birini seçmeni önermekle emrolundum. Birini seç, diğer ikisini bırak.'

Âdem (a.s.) ona, 'Ey Cebrail! Bu üç şey nedir?' diye sordu.

Cebrail, 'Akıl, hayâ ve dindir' dedi.

Âdem, 'Ben aklı seçtim' dedi.

Bunun üzerine Cebrail hayâ ve dine, 'Haydin dönelim, onu bırakın' dedi.

Hayâ ve din dedi ki: 'Ey Cebrail! Bize, akıl neredeyse siz de orada olun' diye emredildi. Bunun üzerine Cebrail, 'Öyleyse size emredildiği gibi hareket edin' dedi ve geldiği yere doğru yükseldi."

Muhammed b. Abdulcabbar, merfu olarak, Ebu Abdullah (Ca'fer Sâdık aleyhisselâm)'dan şöyle rivayet etmiştir:

İmam'a sordum ki: "Akıl nedir?"

Buyurdu ki: "Rahman'a kulluk sunmanın aracı ve cennetleri kazanmanın aleti olan bir yetenektir."

Dedim ki: "Peki, Muaviye'nin sahip olduğu yetenek nedir?"

Buyurdu ki: "Onunkine kurnazlık denir. Şeytanettir. Akla benzer ama kesinlikle akıl değildir."

Hasan b. el-Cehm şöyle rivayet eder:

İmam Rıza (Ali b. Musa aleyhisselâm)'dan şunları dinledim: "Her kişinin dostu aklıdır; düşmanı da cehaletidir."

Hasan b. el-Cehm rivayet eder ki:

İmam Ebu'l-Hasan (Ali b. Musa aleyhisselâm)'a sordum: "Yanımızda bazı insanlar var, bunlar imamlara sevgi beslerler fakat dinde derin kavrayış ve kesin inanç sahibi olanların kararlılıklarını onlarda gözlemleyemiyoruz. Yalnızca sözleriyle kararlı olduklarını ifade etmeye çalışıyorlar. Bunlar hakkında ne buyurursunuz?"

Dedi ki: "Bunlar, Allah'ın azarladığı kimselerden sayılmazlar. Allah, onlar hakkında şöyle buyurmuştur: 'Ey akıl sahipleri! İbret alın.' (Huşr, 2)."

İshak b. Ammar rivayet eder ki:

Ebu Abdullah (Ca'fer Sâdık aleyhisselâm) buyurdu ki: "Kimin aklı varsa dini vardır, kimin dini varsa cennete girer."

Muhammed b. Sinan, Ebu'l- Carud'dan, o da Ebu Ca'fer (Muhammed Bâkır aleyhisselâm)'dan şöyle rivayet eder: "Allah, kıyamet günü hesaplaşma anında insanları, dünyada verdiği akıl oranında sorgulamaya tabi tutar."