Tarihten günümüze Beykoz

İstanbul'un Beykoz ilçesi, tarihi, iklimi, konumu ile, farklı ve halen güzelliği kaybolmamış br yerleşim yeridir.

Evliya Çelebi'nin seyahatnamesinde dikkatle, titizlikle, hayranlıkla, övgüyle bahsedilir Beykoz'dan.

Elbette her karış toprağın geçmişi dünyanın ilk yaratılışına kadar uzanır gider. Beykoz'un tarihi canlılığı Osmanlı'nın bu güzide mekanı dinlenme, gezme, aile bahçesi ışıl ışıl günümüze kadar gelmiştir.

Cumhuriyet döneminde de Beykoz sakinliği, yeşilliği, boğaz sahili olması yönüyle hayranlık uyandırmaya devam etmiştir. Bir çok düşünce dünyalarına ilham kaynağı olmuştur.

Beykoz ilmi, tarihi hakkında geniş ve detaylı bir çalışma düşünceleri içinde olduğum şu günlerde kısaca sizlere özet bilgiler aktarayım.

Evliya Çelebi Seyahatname'sinde Tokat bahçeleri ve av köşkünü anlatır. O kadar ki "bahçede bir köşk büyük bir havuz ve suları hala kubbede asılı altın bir tasa kadar fışkıran pek güzel bir şadırvan, bir hamam vardı. Emrinde 100 bostancı bulunan bir bahçe IV. Murat tarafından beğenilir çimenliğinde cirit oynanırdı" diyor.

30 yıl öncesinde Tokat bahçeleri hala eski güzelliğini koruyordu. Tarihi eserlerin günümüze intikal ettiğini duymadım. Sadece bir hamamın kaldığını biliyorum. Şimdi o bahçelerin yerini beton pırasaları, gül, çiçek, incir ağaçlarının yerini garaj, kömürlük soğanları süslemektedir. Her şeyde olduğu gibi sahipsizlik, plansızlık, bakımsızlık ve tarihi estetik anlayışından mahrum kalışımızdan bugün o güzellikleri göremiyoruz.

Beykoz'un dünya sahnesinde en gözde yönlerinden birisi Yalıköyü'dür. Yalılar kimi yerde tesbih tanesi gibi dizilidir, kimi yerlerde bir inci gibi köşelerde parlayan, kimi yerde huzur, asalet, nezaket duygularının buram buram yaşandığı minik saraycıklar.

Başta Vakıflar, Kültür Bakanlığı, Belediyeler... Yalıların aslına uygun olarak korunmasını, yenilenmesini sağlamalıdırlar. Daha önce de söyledim siz bir daha ne bu maziyi, ne o eserleri, ne de o mimariyi geriye getiremezsiniz. Yaşanmış bir zamanı capcanlı okumak, dünya müzesine takdim etmek istiyorsak sahip çıkmalıyız.

Beykoz'da Fatih devri ricalinden alim, evliya, kumandan Sakallı Mehmet Efendi (Akbaba Sultan), Karakulak Ahmet Ağa'nın suyu, Şeyhulislam Molla Fenari'nin Dereseki Mescidi, Ahmet Mithat Efendi'nin çiftiğinden akan Sırmakeş suyu, İshakağa çeşmeleri, Kanuni ve II. Selim odabaşlarından hayırsever Behrüz Ağa'nın yaptırdığı 10 lüleli çeşme (Onçeşme) daha ciltlerce sayabileceğimiz şahsiyetler ve tarihî mekanlar...

Abdurrahman Paşa Korusu, Beykoz Kasrı, Hamamı, Kanuni'nin hasekilerinden Hançerli Sultan'ın ismiyle anılan bahçe ve köşkler...

Paşabahçe'nin ismi Hazerpâre Ahmet Paşa'nın bir sarayı bulunması sebebiyle paşa bahçesi denmiş. Yine bu civarda vaktiyle büyük bir incirlik bulunduğu için İncirköy adını almıştır. Tabii ki, kıymet bilmezliğimizden, önümüzü, tarihimizi göremediğimizden şimdi buralarda bin incir çekirdeği bile göremezsiniz.

"Mehmet Dede isimli bir Mevlevi derviş Beykoz'daki atölyesinde camcılık yapmış. Bu cam atölyesinde biçimlerdirilmiş olan pek çok değerli cam örnekler, bugün müzelerde ve kolleksiyonlarda yer almaktadır". (Beykoz Bld. Yy. Önsöz, Ali Zengin, Kayıt No: 3997, Tasnif No: 800, Beykoz Çocuk Kütüphanesi).

Sayın Belediye Başkanımız Alaattin Köseler beyden eski başkan beyin hazırlattığı tarihi eseri daha da genişlettirerek orijinal, kalıcı bir eser bekliyoruz.

14 Ağustos 1934'te cam fabrikasının temelleri atıldı. Bardaklar, şişeler, sürahiler, vazolar, küllükler, şekerlikler, meyvelikler, aşure kaseleri... bir asra yakınlaşan dünya çapında üretimiyle göğsümüzü kabartmaktadır. Bugün 3000 kişinin 600'lere düştüğü, bu tarihî, verimli, kendi çapında dünya elması olan fabrika ihanetlere, ihmallere boyun eğmiş durumdadır.

Beykoz hakkında söylenecek daha çok şey var. Yarın bu konuya devam edelim isterseniz. Gönül huzuruna, vefaya, kıymet bilmeye, saymaya, sayılmaya sebep olur belki.