Kapitalizmin çöküşüne neden olan faktörler-I

1- Davos Forumunda kapitalizmin sonunun ilanı:

2008 yılında başlayan uluslararası ekonomik krizin bugüne kadar devam etmesi ve yakın geleceğin belirsizliği, bir yandan dünya ülkelerinde sosyal-siyasi durumun perspektifini tehdit ediyor, diğer yandan mevcut dünya sisteminin hangi yöne yöneleceği konusunda düşünmeye zorluyor. Zira mevcut kriz, daha sonra İkinci Dünya Savaşı'nın başlaması ile sonuçlanan XX. yüzyılın 30'lu yıllarının derin krizi ile mukayese edilebilir.

Krizin ana odağı ABD ve Avrupa ülkeleridir. Zira dünya ekonomisinin ağırlığı Batı ülkelerindedir. ABD'de 80'li yıllardan başlayarak, ipotek kredileri veren bankalar likidite krizi ile karşı karşıya. Reaganomics olarak adlandırılan bu ekonomi politikası, ABD ekonomisini iflasa sürükledi. Zira talebi korumak için, bankalar tarafından halka verilen tüketim kredileri o kadar büyüdü ki, artık aşırı borçlanan nüfus kredileri geri almak mümkün olmadı ve bankalar da kredi verilmesini durdurdular.

Bunun sonucunda birçok banka, mali yapıları müflis olarak kapatılmış, borsalarda hisse senetleri %50 değer kaybetmiş, nüfusun talep düzeyi düşmüş, işsizlik sorunları derinleşmişti. FED, finans sistemini koruyan bankaların çökmemesi ve talebin korunması için, dolar basarak düşük faizle yeniden dolaşıma bıraktı. Ancak, gerçeklikler mevcut sistemin eskisi gibi işleyemediğini göstermiştir. Çünkü sorunun kökü, kapitalist sistemin temel ilkeleriyle ilgili idi.

2012 yılında dünyanın birçok ünlü ekonomistleri, politikacıları, kamu görevlileri, devlet yöneticilerinin bir araya geldiği Davos Forumunun baş konusu "Büyük dönüşüm: Yeni modellerin oluşumu" olmuştur. Forumda kapitalizmin sekteye uğraması, alternatif ekonomik modellerin aranması, ekonomik gelişme merkezlerinin batıdan güneye ve doğuya yönelmesi, liberal ekonominin devlet ekonomisi ile evezlenmesi tehlikesi, Anglo-Sakson finans kapitalizminin güncelliğini kaybetmesi, dünya nüfusunun ve yoksulluğun artması ve diğer bu gibi fikirlerin dile getirilmesi dünyada sistem probleminin ne kadar ciddi olduğunu gösterdi.

IMF'nin başkanı K. Lagarde forumda dünyanın mevcut durumdan kurtarılması konusunu gündeme getirerek dedi ki: "Dünyanın hiçbir ülkesinin krizden garantisi yoktur."

IMF'nin baş ekonomisti Olivye Blanşar, "II. Dünya Savaşından sonra yüksek borç göstergelerinin kaldırılması için 20 yıldan fazla zaman geçti. Şimdi daha fazla zaman geçebilir" dedi. (1)

Forumun başkanı Klaus Schwabe ise, "Tam kesinlikle söyleyebiliriz ki, şimdiki kapitalist sistem modern dünya modeline bir türlü uymuyor. Biz sistemin bozulmasını engelleyen kuralları zamanında uygulamadık" dedi. (2).

Kapitalizmin "olağanüstü sistem" olduğunu bildiren girişimci Bill Gates ise, "Biz, bir dönemin sona erdiği, yenisinin ise henüz başlamadığı zor bir dönemde yaşıyoruz. Fakat mevcut sistem insanlığı ileri götürdü" diye konuştu. (3).

Alcatel Lucent şirketinin CEO'su Ben Vervayen şöyle konuştu: "Kapitalizm, teşebbüsün geliştiği, insanların kendilerinde iyi özellikleri ortaya koymak imkanı yarattığı bir model olmuştur. Fakat bu model artık toplumun sorunlarını çözememektedir. Bu nedenle, sistemi yeniden düşünmemiz gerekiyor." (4).

Wipro Ltd Hint şirketinin başkanı Azim Premci de, "Biz bu sorunu fark etmesek ve onu çözmeye çalışmasak, o, dünya çapında kaotik isyanın başlamasına ortam yaratabilir" dedi. (5).

2008 krizi gösterdi ki, dünyanın sosyo-ekonomik sistemi artık çökmek üzeredir. Tesadüfi değildir; Davos Forumunda sistemin dönüşümü meselesi ve alternatif modeller arayışı gündeme gelmiştir. İlginçtir ki, dünyada finans-kredi tekel elinde bulunduran ve onu yöneten kuruluşların (IMF, DB) yöneticileri kendileri sistemin değiştirilmesi konusunu gündeme getiriyorlar. Bu nedenle, onların yeni bir ekonomik ve finansal kredi sistemi modeline sahip oldukları akıllara geliyor.

Bugün, 2008 krizinin sonuçları daha da derinleşmiştir. Krizlerin durmadan derinleşmesi, sistemin kademeli olarak düşmesini sağlar.

Prof. Dr. Haydar Baş'ın Milli Ekonomi Modeli eserinde gösterdiği gibi, kapitalizm geliştikçe, dünyadaki şu sorunlar da derinleşiyor:

1- Sürekli gelişimin imkansızlığı,

2- Gelir dağılımında eşitsizlik,

3- İstihdam sorunlarının derinleşmesi. 

(devam edecek…)