İmam Hüseyin neden kıyam etti?

Prof. Dr. Haydar Baş, "İmam Hüseyin" isimli eserinde, Hz. Hasan'ın barış yapmasına rağmen, Hz. Hüseyin'in niçin kıyam ettiğinin sebepleri hakkında şu bilgileri veriyor:

"Yezid, İslam halifesi olma vasıflarını taşımamasına rağmen, Muaviye döneminde, İslamî kurallar zâhiren uygulanmış ve toplumun İslamî görünümü muhafaza edilmiştir. Bu siyaset, Muaviye döneminde yapılacak bir kıyamın etkisini azaltacak hatta halkın bunu anlamasına engel olacaktı. Bu barışın bir nedenidir.

Muaviye, İmam Hasan ile yaptığı barış anlaşmasına şöyle bir madde eklemiştir: 2. madde: "Muaviye'den sonra hilafet Hasan b. Ali'ye ait olacak, eğer ona bir şey olursa Müslümanların yönetimini Hüseyin b. Ali ele alacaktır. Muaviye'nin herhangi bir kimseyi yerine tayin etmeye hakkı yoktur."

Bu maddeden şöyle bir sonuç çıkmaktadır: Muaviye İmamlık makamının aslında Hasan (a.s.) ve Hüseyin (a.s.)'a ait olduğunu kabul etmektedir. Ancak kendisi, 1. maddede yazıldığı şekliyle Kur'an-ı Kerim hükümlerine uyup, Peygamberin (s.a.v.) yönetimi ile davranması şartıyla halifeliği almaktadır. Mevcut şartlarda Kur'an ve Sünnet'e riayet şartı İmam Hasan (a.s.)'ı barışa iten şartlardandır. Ve Muaviye, halifelik makamına geçişten sonra hiçbir zaman İmam Hasan (a.s.)'dan biat istememiştir. Biat istememesini de imamlığın gerçek sahibi olarak İmam Hasan (a.s.) ve İmam Hüseyin (a.s.)'ı kabul etmesine delil görüyoruz.

Yezid ise, halifeliğini ilan ettiği andan itibaren derhal İmam Hüseyin (a.s.)'dan biat istemiştir. Hatta, biat alamayacağını anlayınca onu öldürmeye kalkmıştır. Bu, kıyamın nedenlerindendir.

Bir diğer barış nedeni ise, İmam Hasan (a.s.)'ın ordusu Muaviye'nin ordusuna karşı yenilse idi, zaten İmam Ali (a.s.) taraftarlarının çoğunu kılıçtan geçirmiş olan Muaviye'nin, İslam Devleti içinde bu kişilerin yoğun olarak bulunduğu bölgelere yönelerek Ali (a.s.)'ın diğer taraftarlarını da yok etmesi beklenen bir netice idi.

İmam Hasan (a.s.) böyle bir akıbette dökülecek kanın vebalinden sorumlu tutulacaktı. Eğer mevcut ortamda çıkacak bir savaşta İmam Hasan (a.s.) öldürülürse bu aslında İmamet makamında İmam'ın öldürülmesi demekti ki, İmam Hasan (a.s.) barış anlaşması ile aslında ümmeti böyle bir vebalden de korumuştur. Muaviye, bunu siyasî bir başkaldırı olarak değerlendirebilirdi. Halk da buna inanırdı. Böyle bir ortamda Muaviye'nin yanlışlarının ve zâlim idaresinin anlaşılması için zaman gerekiyordu.

Yapılan barış anlaşması hem Muaviye'nin icraatlarını anlamak ve hem de kıyam için taraftar toplamak için şarttı. Çünkü İmam Hüseyin (a.s.) dönemindeki kıyam halife olduğunu iddia eden kişiye karşı hak olan İmam'ın başkaldırısıdır. Denilebilir ki, İmam Hasan (a.s.)'ın barış anlaşması, İmam Hüseyin (a.s.)'ın kıyamına zemin hazırlamıştır. İmam Hasan (a.s)'ın Muaviye ile yaptığı anlaşmanın maddeleri aslında Kur'an ve Sünnet'in uygulanması içindi. Bunlara uymamak Muaviye'nin İslam'dan sapmasının da ispatı oldu. Bu da İmam Hüseyin (a.s.)'ın işini kolaylaştırdı.

İmam Hüseyin (a.s.) dönemi, şartların olgunlaştığı bir devirdir. Muaviye'nin İmam Hasan (a.s.)'ı zehirleterek şehit etmesi, İmam Ali (a.s) taraftarlarına yapılan eziyetlerin had safhaya varması, Ehl-i Beyt taraftarlarının ve Emevî saltanatını istemeyenlerin İmam Hüseyin (a.s.)'ın yanında yer almasına sebep oldu. Ayrıca halifelik Yezid gibi birinin eline geçmişti. Yezid, babası gibi İslam'ı zâhiren bile olsa uygulamaktan vazgeçmiş, her türlü rezilliği yapmaktan geri durmayan bir halife idi. Gelinen noktada, halifeye baş kaldırmanın halifelik makamı için yapılan bir siyasî mücadele olmadığını, hak ile bâtılın kavgası olduğunu halk da kabul etmiştir. Bunun için İmam Hüseyin (a.s.) canını ortaya koyarak ve Ehl-i Beyt'ini kendine şahit tutarak -ki asırlar boyu konuşulacak kıyam bu ağızlardan anlatılmıştır- kıyam etmiştir.