Defterdar Sarı Mehmet Paşa'ya göre devlet adamının tavrı ve üslubu

Osmanlı'nın önemli devlet adamlarından Defterdar Sarı Mehmet Paşa (ölümü: 1717), Devlet Adamına Öğütler (Yazılış tarihi: 1714-1717 yılları arası. Yayınlanışı: Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1992) adlı eserinde bugünkü Türkiye'yi yönetme memuru olan ve hergün televizyonlarda, açık hava ve kapalı salon toplantılarında, devlet dairelerinde Türk milletine bağıra çağıra hakaret eden ve bir türlü Türk olamamış "Türkiyeli!...." bir kısım devlet idarecilerine idarecilik ve üslup dersi vermektedir. Sarı Mehmet Paşa şöyle diyor:"İş sahiplerinin (yani vatandaşın) hallerini can kulağı ile dinleyip kanuna aykırı değilse yerine getirilmesine çalışılmalıdır. İki tarafın sözü gereği gibi anlaşılmadan hüküm verilmemelidir. İş sahiplerine tatlılıkla cevap verilmede büyük sevap vardır. "Güzel söz sadakadır" buyurulmuştur. Kimsenin gönlünün kırılmamasına gayret eyleyeler. Zira: "Mızrak yarası onulur, lâkin dil yarası onulmaz" demişlerdir.KIT'A:"Kimseye verme huşunetle cevap Lûtfla, izzet ile eyle hitap. Terk-i âyîn-i cefa vü sitem et, Bed-suhan dilşiken olma kerem et, Hele neylersen eyâ, ruh-i revân, Olma hâtır-şiken ü tiz zeban."     Günümüz Türkçesi ile karşılığı:"Kimseye verme kabalık ve sertlikle cevapLütufla, izzet ile eyle hitap. Zulüm, eziyet ve cefa âdetini terk et. Kötü sözlü ve kalp kırıcı olma, iyi davran Hele neylersen ey, ruhun ferahlığı, Gönül kırıcı ve keskin dilli olma."      Hazret-i Ali (k.v.), "Acı sözden ekşi yemek hayırlıdır" buyurmuştur.KIT'A:"Yâr ol dostlarına bâr olma. Su-yi hulk ile dil azar olma, Kimsenin cevr ile canın sıkma, Hatırın yapmağa sa'y it yıkma."     Günümüz Türkçesi ile karşılığı:"Dostlarına yar ol, yük olma. Kötü ahlak ile gönül kırıcı olmaKimsenin eziyet ve sıkıntı ile canını sıkma, Gönlünü yapmağa çalış, yıkma."      Bir kimsenin şerefini yıkmak yolunu tutmayıp, elden geldiğince haysiyetini korumaya ve garez ve ivazsız tatlılıkla gönlünü almaya, kalbini avutmaya çalışmak gerektir. Kendi garezi için kimsenin haysiyetinin kırılmasına ve hayatının yok edilmesine çalışmayalar. Kızdığı zaman nefsini zaptedip kalbini sabır ve sükûnet ipi ile bağlayıp; kanunen bir kimseye sopa cezası vermek lâzım gelse sopa sayısının sınırını aşmayalar. Faydasız sövmekten ve meşru olmayan lanetten çekineler. Kalp kırıcı olmaktan çok sakınmalıdır. Zira "Mü'minin kalbi Allah'ın tahtıdır" buyurulmuştur.KIT'A:"Ey ki ettin gönüller âzürde, Sırr-ı dilden hiç olmadın âgâh. Tetimme dil mekân-ı hudâ-yı arş-ı mekin, Kalb-i mü'min vesî' arşullah."     Günümüz Türkçesi ile karşılığı:"Ey ki gönüller incittin, Gönlün sırrından hiç haberdar olmadın Ek: Gönül, Allah'ın yüce makamıdır. Müminin kalbi Allah'ın geniş yüce makamıdır."     KIT'A:"Kesr-i hâtır günehin ekberidir, Cümle ma'siyyetin o eşbehidir. Eyle hâtıraları tamire şitab, Eyleme arş-ı ilâhîyi harab.Günümüz Türkçesi ile karşılığı:"Kalp kırmak, günahın en büyüğüdürBütün günahların o en irisidir.Gönülleri tamir etmeye koşAllah'ın yüce makamı olan gönülleri harap etme."     Zayıflarla, miskinlerin hallerinden de gafil olmamak gerektir. Onların hâllerini arayıp sormayı borç bilmek gerektir. Zira halkın gönlünü kazanma, hâlikin rızasını kazanma gereğidir. Herkese şefkatle bakılıp hakaret ve hainlikle bakmamak yeğdir. Nitekim demişlerdir.BEYİT:"İtme derviş-i abâ pûşe hakaretle nazar.  O da halince fena milketinin şahı geçer." (s.36-38)(Basit, sıradan bir elbiseye bürünmüş olan dervişe aşağılayarak, hakaretle bakma. O da halince bu geçici dünyanın padişahıdır).