Çanakkale savaşlarında İtalyan siyaseti/ Ahmet Oğuz Bahadır

İtalya'nın, Birinci Dünya Savaşına, Bağlaşık Devletler gurubunun yanında savaşa katılmasını sağlayan en önemli neden Çanakkale savaşlarıdır. Bu olaylar şöyle gelişmiştir. Osmanlı Devleti'nin savaşa girmesi ile Kafkasya savaşları başlar. Almanya Başkomutanı Falkenhayn, doğu cephesindeki Alman kuvvetlerinin bir kısmını Batı cephesine kaydırmak ister. Bunun için müttefiki Osmanlı'nın Trakya ve Anadolu'da ki kuvvetlerinin Sarıkamış'ta toplar. Bundaki amacı, Rusya'nın batı cephesindeki kuvvetlerinin bir kısmının Kafkas cephesine gönderilmesini sağlamaktır. Rusya bu olay karşısında müttefiki İngiltere ve Fransa'dan, Osmanlı'nın Sarıkamış'taki kuvvetlerinin batıya çekilmesini sağlayacak askeri ve siyasi bir girişimde bulunmalarını ister. İşte bu istek İngiltere'nin Çanakkale seferi kararını almasını sağlar. İngiltere Deniz Bakanı Churchuil'in düşünceleri ile olgunlaşmaya başlayan Çanakkale seferi, Almanya karşısında zafere giden yol olarak görülür. İngiliz savaş komitesi karar altına alarak savaş hazırlıklarına başlar.Üçlü Anlaşma gurubunda bulunan İtalya, bu savaş döneminde, devletini coğrafi ve kültürel hudutlarına ulaşmış büyük bir devlet yapmak idealindedir. Bu konuda Avusturya Macaristan İmparatorluğu ile çatışma içerisindedir. Bu nedenle İtalya hükümeti, İngiltere ve Fransa ile anlaşma girişimleri başlatır. Sazonof, İtalya'nın, İngiltere ve Fransa ile siyasi ilişkilerini öğrenince onun guruba alınmasını veto eder.İtalya, Bağlaşma gurubuna katılmak için 16 şubat 1915 hazırladığı şartnameyi 4 mart tarihinde İngiltere Dışişleri Bakanı Grey'e verir. Çünkü,Çanakkale seferi ile Osmanlı Devleti'nin yıkılacağı ve topraklarının paylaşılacağı Avrupa Devletlerinin gündeminde tartışılan konular arsındaydı. Bu nedenle İtalya hükümeti, savaş başlamadan önce veya savaş sırasında Bağlaşma gurubuna katılarak, kültürel hudutları dahilinde bulunan Anadolu ve Doğu Akdeniz ülkelerinden pay almak istiyordu.5 martta Grey ve Delcasse, Sazonof'a İtalyanın müttefik olarak katılmasının faydalarını anlatınca veto kaldırılır. 9 martta Grey, İtalyan hükümetinin 4 martta verdiği başvuru şartnamesini,Sazonof ve Delcasse'ye bildirir. Yalnız İtalya savaşa katılmak için hiçbir siyasi ve askeri girişimde bulunmaz. Fakat İtalya halkı, donanmanın, Çanakkale boğazına başlattığı deneme saldırılarından dolayı çok heyecanlıdır. Bunu 10 mart tarihinde Roma'daki Rus Büyük Elçisi Krupanski, Sazonof'a bir  yazıyla bildirir: "Donanmanın Çanakkale'de giriştiği cüretli saldırı burada  halk efkarı ile hükümetinin dikkatini çekmektedir. Basınla konsulta şunu saklamıyorlardı ki, herkesin beklediği İstanbul'un düşmesi sakınılmaz biçimde İtalya'nın savaşa katılması sorununu ortaya koyacaktır. Boğaziçindeki 500 yıllık egemenlikten sora artık Avrupa'daki topraklarını kaybedecek olan Türkiye'nin mirasından pay almak istiyorsa İtalya'nın seyirci durumunu bırakması gerektiğini Salandra Hükümetinin anlamaya başladığı birçok belirtiden sezilmektedir." Fransız Cumhurbaşkanı Puankare de 23 Mart 1915 günü  İtalya'nın tutumu hakkında şöyle bir not tutmuştur: "Çanakkale'ye yapılan ilk saldırıdan sonra baştan başa ateş ve alev kesilmiş olan İtalya'nın pek yakında savaşa katılacağını söyleyen ve Delcasse'nin odasından çıkmayan Tittooni, Bouve'nin batmasından sonra birden bire soğudu. Askeri bir hareketin fayda ve zararlarını tartmakla vakit geçiriyor, hükümetine de sabır ve ihtiyat öğütleri veriyor."İtalya, Müttefiklik şartnamesini resmen vermesine rağmen, yukarıdaki iki belgeden de anlaşıldığı gibi, zaferin yolunu kesin bir şekilde görmeden anlaşma hükümlerini imzalayarak savaş için sorumluluk almaya yanaşmamaktadır.