Boşnaklara dayatılan anlaşma Ukrayna’ya dayatılacak mı?

Ukrayna'da bugün yaşanan çatışmalardan çok daha kanlı bir savaş, 30 yıl kadar önce Bosna Hersek'te yaşanmıştı.

Avrupa'nın göbeğinde yaşanan bu iki savaş arasında çok önemli bir fark var.

Ukrayna'daki hâlihazırda devam eden savaşta tüm taraflar Hristiyan, ancak 1990'lı yıllarda Bosna Hersek'te yaşanan savaşta taraflar Hıristiyan Sırp ve Hırvatlar ile Müslüman Boşnaklardı.

Taraflardan birinin Müslüman olması, Bosna'daki savaşa Batılı ülkelerin bakışlarında temel belirleyici unsurdu.

Dünyanın gözü önünde, Avrupa'nın göbeğinde özellikle Sırplar tarafından on binlerce Müslüman Boşnak hunharca katledildi ve soykırıma tabi tutuldu.

Hepimizin malumu sadece Srebrenitsa'daki soykırımda, BM Barış Gücü'ne sığınmış çoğu kadın, çocuk ve yaşlı 8 binden fazla silahsız Boşnak, Sırplar caniler tarafından katletmişti. 

Bosna Hersek'in batı ve güney kesimlerinde Hırvatlar ile doğu ve kuzeyde ise Sırplar ile mücadele eden Boşnaklar, savaşın ilk dönemlerinde büyük kayıplar verdi. Ne zamanki Boşnak Müslümanlar organize olup daha iyi savaşmaya ve Sırp ve Hırvatlara karşı önemli başarılar kazanmaya başladılar, o zamana kadar seyirci kalan Batılı ülkeler Dayton Anlaşması'nı gündeme getirdiler. 

Bosna Hersek'te 1992-1995 yıllarında yaşanan kanlı savaş, ABD'nin Dayton şehrinde 21 Kasım 1995'te paraf edilen ve 14 Aralık 1995'te Paris'te Bosna Hersek Cumhurbaşkanı Aliya İzetbegovic, Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Milosevic ve Hırvatistan Cumhurbaşkanı Franjo Tudjman tarafından imzalanan Dayton Barış Anlaşması ile son buldu.

Dayton'a göre, Bosna Hersek, nüfusunun büyük çoğunluğunu Hırvat ve Boşnakların oluşturduğu Bosna Hersek Federasyonu ile Sırp nüfusunun yoğun olduğu Sırp Cumhuriyeti ile özel statüdeki Brcko bölgesinden oluştu. Bosna Hersek Federasyonu kendi içinde 10 ayrı kantona ayrıldı. Kantonların her birinin kendi meclisi ve hükümetleri bulunuyor.

Dayton bir deli gömleğiydi…

Silahları susturmayı başarmış olsa da Bosna Hersek'e dünyadaki en karmaşık ve her an bozulmaya müsait siyasi sistemlerden birini getiren Dayton Anlaşması, Bosna Hersek'i siyasi anlamda tam bir kördüğümle baş başa bıraktı ve işlevsiz bir devlet haline getirdi.

Hatta Dayton'u Bosna Hersek'e giydirilen 'deli gömleği' olarak da nitelendirenler hiç de az değil.

Zaten Dayton'un adil bir anlaşma olmadığını Bosna'nın efsane lideri Aliya İzetbegoviç, "Bu adil bir barış değil, ancak savaşın devam etmesinden daha adil. İçinde bulunduğumuz bu durumda ve böyle bir dünyada daha iyi bir barış sağlanamazdı" şeklindeki sitemkâr sözleriyle ifade etmişti.

Nerden çıktı şimdi Dayton Anlaşması diye düşünenler olabilir.

Hemen yanıtını vereyim.

1995 yılında Bosnalı Müslümanlara zoraki dayatılan Dayton Anlaşması'nın bir benzerinin neden Ukrayna'ya dayatılmadığını merak ediyorum.

Sırpların ve Hırvatların işgal ve cinayetlerle elde ettikleri kazanımları yanlarına kâr bırakan Dayton Anlaşması'nın benzerinin Ukrayna'ya dayatılmamasının en önemli nedeni Ukraynalıların Hıristiyan olmalarıdır. 

Bugün Ukrayna'ya silah yığmak için seferber olmuş olan BM ve Batılı devletler Bosna savaşında kendini savunamasınlar diye Bosna Hersek'e silah ambargosu da uygulamıştı.

Prof. Dr. Haydar Baş Hocam, yıllar önce yaptığı bir tespitinde, 'Savaş meydanında gerçekte savaşanlar inançlardır' demişti. 

Batılı ülkelerin 30 yıl arayla Avrupa kıtasında yaşanan iki savaşta ortaya koydukları tavırlardaki en belirleyici unsur da inançları olmuştur.