Türkiye stagflasyona girdi ama!

Eski Hazine Müsteşarı Dr. Mahfi Eğilmez ve Eski Devlet Bakanı Doç. Dr. Işın Çelebi, Altınbaş Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Emre Alkin moderatörlüğünde Çarşamba akşamı Ekonomi Söyleşileri programı kapsamında Altınbaş Üniversitesi Gayrettepe Kampüsü'nde güncel ekonomik gelişmeleri değerlendirdi. Her üç isim de Altınbaş Üniversitesi'nde öğretim görevlisi olarak çalışıyor. 

2018'in en ciddi konusu

Eski Hazine Müsteşarı Eğilmez, 2018'te en ciddi konunun TL'nin değer kaybı olduğuna işaret ederek, "Bunun enflasyon üzerinde ciddi etkisi oldu. 1990'lı yılların sonunda dolar mevduat oranı yüzde 55'e kadar yükselmişti. 2001'deki IMF programı sonrası yüzde 30'a indi. 2010'dan sonra ekonomideki bozulmaya paralel olarak 2018'de tekrar yüzde 48'e çıktı. Demek ki ekonomide görünüm bozulduğunda mevduatlar dövize yöneliyor. Ekonomide bozulmayla birlikte ekonomiye güven azalıyor" dedi. Döviz kurunun 3.78'den yavaş yavaş mesela 4.20'ye çıkmasının sorun olmadığına işaret eden Eğilmez, "Ancak 3.78'den bir anda 7.20'ye çıkması dengeleri bozuyor. İthalatçı etkileniyor, şimdi düştü ihracatçı etkileniyor" dedi.

Enflasyon hesaplaması yanlış

Merkez Bankası'nın enflasyonu hesaplarken TÜFE'yi esas almasının yanlış olduğunu dile getiren Eğimez, şunları söyledi: "TÜFE hesabının içinde altın var, enerji var. Merkez Bankası'nın politikaları bunların fiyatlarını etkileyemeyiz. Bunların fiyatı küresel düzeyde belirleniyor. C Endeksi (enerji ve altın olmadan yapılan enflasyon hesabı) hedeflenmeli. Mesela Merkez Bankası, C Endeksi için hedefim 5, TÜFE için tahminim 15 diyebilir. Sadece TÜFE'yi hedeflediği için, hedefleri bir türlü tutmuyor!"

Sanayi üretimi çakıldı

Sanayi üretiminin bu yıl çakıldığına işaret eden Mahfi Eğilmez, "GSMH'nin yüzde 25'ini sanayi üretimi teşkil ediyor. Bununla birlikte ekonominin yüzde 65'ini oluşturan hizmet sektörünü de sanayi yönlendiriyor. Sanayinin Temmuz-Eylül dönemi büyümesi sıfır! Çok ciddi çakılma var. Bu durum ülkeyi tehdit ediyor. Öte yandan en son açıklanan işsizlik rakamı Ağustos'a ait... İşsizlik Kasım, Aralık aylarında ne olacak? Burada da durum vahim" şeklinde konuştu. Önümüzdeki yıl büyümenin 'eksi' olacağını kaydeden Eğilmez, şöyle devam etti: "İşsizlikte artış olacak, yüzde 14'lere gidiş olacak. Enflasyon bir miktar düşecek. Kısaca 2019 bu yıldan kötü olacak. Öte ABD Merkez bankası (FED) 2019'da piyasadan 600 milyar dolar çekecek. Avrupa Merkez Bankası da para çekecek. Dolayısıyla şirketler için de 2019 sıkıntılı bir yıl olacak zira dış kaynağa erişim zorlaşacak. Özel sektörün 220 milyar dolar borcu var. Özellikle borçları dövizle, geliri TL olan şirketler açısından sorun büyük. Elbette faizi verirsen para bulursun. Ancak faiz anormal yükselirse borçlanamazsın."

Türkiye nereye gidiyor?

Eski Devlet Bakanı Doç Dr. Işın Çelebi de, Merkez Bankası verilerinden yola çıkarak, "Geçen yıl 'net hata noksan' 3 milyar dolar ekside idi... Bu sene 17 milyar dolar artıda. Yani bu yıl Türkiye'ye kaynağı belli olmayan 17 milyar dolar girmiş. Bu tablo her şeyi anlatıyor. Stagflasyona (enflasyonun yüksek olduğu, piyasada durgunluğun bulunduğu ekonomi tabiri) gidiyor Türkiye. Bunun sonucunda işsizlik artacak, sosyal problemler çoğalacak. Stagflasyonu aşmak da o kadar kolay değil. Ekonomi kur ve faiz değil. İşsizlik ne oluyor? Eğitimli gençlerde işsizlik oramı neden yüzde 28? Neden üniversite mezunları iş bulamıyor? Soru soramayan ve sorgulayamayan bir eğitim iş üretemez" şeklinde konuştu. Bu noktada söze giren Mahfi Eğilmez, Türkiye'nin stagflasyona gittiğini teyit ederek, "Stagflasyona girmenin şartı büyümenin 'sıfır' olmasıdır. Bu yıl Ekim-Kasım döneminde büyümenin sıfıra inme ihtimali yüksek" dedi. Eğilmez, şöyle konuştu: "Şu anda enflasyonu düşürmek, büyümeyi yükseltmek lazım. Kolay mı? Zor. Öncelikle beklentilerin düzeltilmesi gerekiyor."

Yapısal reformlar nedir?

Eski Hazine Müsteşarı Mahfi Eğilmez, bir dinleyicinin Türkiye'de sürekli yapısal reformlardan bahsedildiğini, bunların ne olduğunu sorması üzerine "Atatürk devrimleri yapısal reformlardır. Yapısal reformların başında yargı bağımsızlığı gelir. Sorgulayan, araştıran eğitim şart. Öğrenciye türev almayı öğretiyorsun ama bunu niye aldığını öğretmiyorsun. Ürüne ve sektöre teşvik vereceksin, illere değil" şeklinde konuştu. Işın Çelebi de bu noktada "Demokrasi ve hukuk devleti ilkeleri olmadan kalkınma olmaz" dedi. 

Bankaların durumu da sakat

Eski Devlet Bakanı Doç. Dr. Işın Çelebi, bankaların gidişatını saat saat takip ettiğine işaret ederek, "Bankalar verdiği krediyi tahsil edemiyor. Dahası faizler yükseldiği için kredi de veremiyorlar. Bankacılıkta ciddi kanama var" dedi. Altınbaş Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Emre Alkin de bankalar için şu anda yangın alarmı olmadığına savunarak, "Buna karşılık Türkiye'nin birinci reel sektör krizi kapıda. Türkiye'de çok sayıda şirket kapanacak. Bu şirketlerin çoğunu 'asıl işi olmayan sektörlere giren' şirketler teşkil edecek" dedi. Öte yandan döviz kurlarının düşmesini değerlendiren Işın Çelebi, "Şu anki kur sentetik, zorlama" dedi.

RECEP BAHAR / İSTANBUL