Tahıl anlaşması sekteye uğradı

YENİ MESAJ / DETAY HABER

Rusya, Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması'nın durdurulduğunu ilan etti. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması'nın durdurulduğunu belirterek, ilgili şartlar uygulandığında Rusya'nın anlaşmaya geri döneceğini bildirdi.

Peskov, gazetecilere yaptığı açıklamada, bugün süresi dolan Ukrayna ve Rusya'dan tahıl çıkışına yönelik uygulanan Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması'na ilişkin bilgi verdi. 17 Temmuz'da anlaşmanın süresinin dolduğuna işaret eden Peskov, "Tahıl koridoru anlaşması fiilen son buldu, durduruldu. Rusya, ilgili şartlar uygulanır uygulanmaz derhal tahıl anlaşmasına geri dönecek. Anlaşmanın Rusya ile ilgili kısmı yerine getirilmedi" ifadesini kullandı.

'Köprünün vurulmasıyla ilgisi var mı?'

Anlaşmanın durdurulmasının Kırım Köprüsü'ne saldırıyla ilgisi olmadığına dikkati çeken Peskov, anlaşmanın yerine getirilmemesi halinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından böyle bir kararın uygulanacağının daha önceden duyurulduğunu hatırlattı.

Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova da Ria haber ajansına yaptığı açıklamada, "Rusya, anlaşmanın uzatılmasına itirazını bugün Türk ve Ukrayna tarafları ile Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine resmen bildirdi" ifadesini kullandı.

Rusya'nın talepleri neydi?

Rusya Dışişleri Bakanlığı 4 Temmuz'daki açıklamasında, "Eylül 2022'den bu yana ihtiyacı olan ülkelere bağışlanması planlanan 262 bin ton Rus gübresinden sadece iki parti sevkiyatı yapıldı.

Gübrenin 20 bin tonu Malavi'ye, 34 bin tonu da Kenya'ya gönderildi. BM, bu konularda sessiz kalmaya devam ediyor. Batı'da ise gıda ve gübre konusunda bile Rusya'ya yönelik yaptırımların hafifletilemeyeceği bildiriliyor.

Bu koşullarda, süresi 17 Temmuz'da sona erecek anlaşmanın devam ettirilmesi için herhangi bir neden yok" ifadelerini kullanmıştı.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ise 10 Temmuz'da yaptığı açıklamada, BM'nin tüm çabasına rağmen Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması'nın ülkesiyle ilgili kısmının uygulanmadığını söylemişti.

Lavrov, anlaşmanın Ukrayna ile ilgili kısmının ticari projeye dönüştüğünü savunarak, Ukrayna limanlarından ihraç edilen toplam tahıl hacminin yüzde 3'ten azının Dünya Gıda Örgütü listesinde yer alan en fakir ve muhtaç ülkelere gittiğini belirtmişti.

33 milyon tona yakın tahıl taşındı

Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle gıda krizi riskinin ortadan kaldırılması amacıyla oluşturulan "tahıl koridoru"ndan bugüne kadar 33 milyon tona yakın tahıl taşındı. 1 Ağustos 2022'de ilk geminin hareket etmesinden bugüne kadar tahıl koridorundan 1000'den fazla gemi ile 33 milyon tona yakın tahıl taşındı.

Koridordan geçen tahılın yüzde 40'ı Avrupa'ya, yüzde 30'u Asya'ya, yüzde 13'ü Türkiye'ye, yüzde 12'si Afrika'ya ve yüzde 5'i Orta Doğu'ya taşındı.

İlk gemi 1 Ağustos 2022'de yola çıktı

Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle gıda konusunda yaşanan krizin çözülmesine yönelik Türkiye'nin diplomatik çabalarıyla geçen yıl temmuz ayında Birleşmiş Milletler (BM) ile koordineli olarak İstanbul'da "Müşterek Koordinasyon Merkezi" kuruldu. Tahıl ürünlerinin güvenli transferi buradan takip edilmeye başlandı. Tahıl yüklü ilk gemi, 120 günü kapsayan anlaşma kapsamında 1 Ağustos 2022'de Ukrayna'nın Odessa Limanı'ndan yola çıktı.

Anlaşma kapsamında Ukrayna limanlarından ayrılan ilk gemi olma özelliğini taşıyan "Razoni" isimli Sierra Leone bayraklı kuru yük gemisi, 26 bin ton mısır ile Lübnan'ın Tripoli Limanı'na hareket etti.

Razoni'den 4 gün sonra Panama bayraklı "Navistar" İrlanda'ya, Malta bayraklı Rojen İtalya'ya, Türkiye bayraklı Polarnet Türkiye'ye Odessa ve Çernomorsk limanlarından 60 bin ton tahılı taşımak üzere ayrıldı. Bunların ardından "Mustafa Necati", "Star Helena", "Glory", "Riva Wind", "Sacura", "Arizona", "Ocean Lion", "Rahmi Yağcı", "Sormovskiy 121" adlı gemiler seyrine başladı. Gemilerin büyük bölümü Tekirdağ, İskenderun ve İzmir gibi Türkiye'deki limanlara ulaştı.

İstanbul'da kontrol

İlk geminin 1 Ağustos 2022'deki hareketinden sonra, iki hafta içinde Ukrayna limanlarından çıkan gemi sayısı 25'e, taşınan tahıl miktarı 800 bin tona ulaştı.

Dünya genelinde gıda krizi yaşanmasının önüne geçme amacıyla varılan mutabakat, sadece Ukrayna limanlarındaki gemilerin ayrılmasını değil, aynı zamanda İstanbul'da kontrolü yapılan gemilerin Ukrayna'ya tahıl sevkiyatını da kapsıyordu.

Bu kapsamda, İstanbul Boğazı'ndan kontrolü yapılarak Ukrayna'ya giden ilk gemi Barbados bayraklı "Fulmar S" oldu. Gemi, 12 bin ton mısırı Çernomorsk Limanı'ndan alarak İzmir'e ulaştırdı.

İlk kriz ekim ayında çıktı

Gemilerin tahıl sevkiyatı sürerken Rusya, 29 Ekim 2022'de Sivastopol'daki saldırılar nedeniyle tahıl girişiminin geçici olarak durdurulduğunu BM ve Türkiye'deki makamlara iletti. Bunun üzerine Ukrayna limanlarından gemi çıkışı durduruldu.

Krizin daha da derinleşmesine engel olmak için Türkiye "lider diplomasisi"ni harekete geçirdi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ile telefonda görüştü.

Dönemin Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar'ın da Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, Ukrayna Savunma Bakanı Aleksi Reznikov ve Ukrayna Altyapı Bakanı Oleksandr Kubrakov ile görüşmelerinin ardından Türkiye'nin diplomatik girişimleriyle sevkiyat 2 Kasım'da yeniden başladı. Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması, 19 Kasım'dan itibaren 120 gün süreyle uzatıldı.

İkinci uzatma kararı

Söz konusu uzatma kararının dolmasına yakın mart ayının başında Türkiye, Ukrayna, Rusya askeri heyetleri ve BM temsilcileri, tahıl koridorunun temellerinin atıldığı İstanbul'daki Kalender Kasrı'nda bir araya geldi.

Görüşmelerin ardından uzatma kararının süresinin dolduğu 18 Mart'ta Cumhurbaşkanı Erdoğan, "tahıl koridoru"nun açık kalmaya devam edeceğini, anlaşmanın süresinin uzatılmasına karar verildiğini açıkladı.

Erdoğan, "Rusya ve Ukrayna'nın esir takaslarıyla birlikte savaştan sonra en önemli uzlaşma konusu olan anlaşmanın süresi bugün itibarıyla bitiyor. Her iki tarafla da yaptığımız görüşmeler sonunda 19 Mart'ta bitecek anlaşma süresinin uzatılmasını sağladık" dedi.

İkinci uzatmanın süresi mayıs ayında dolarken Türkiye'nin girişimleri sonucu tahıl koridoruna yönelik anlaşma bir kez daha uzatılmıştı. Mayıs ayında alınan iki aylık uzatma kararı bugün dolarken, anlaşma gereği taraflardan birinin itirazı olmaması durumunda tahıl koridoru faaliyetine devam edecekti.

'Döner dönmez görüşmelerimizi yapacağız'

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 3 gün sürecek Suudi Arabistan, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri ziyareti öncesinde basın toplantısı düzenledi.

Erdoğan, Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması ile ilgili olarak, "Diplomatik gayretlerimizi yoğunlaştırdık. Rusya Devlet Başkanı Putin'in bu insani köprünün devamını istediğine inanıyorum.

Dışişleri Bakanım muhatabı ile görüşmelerini yapacak seyahatten döner dönmez görüşmelerimizi yapacağız. Ağustos ayında bir araya geldiğimizde bu konuları görüşme fırsatı bulacağız" dedi.