Mustafa Kemal'in üstlendiği sorumluluk

Düşmanın Geliboluda Sed-ül Bahr ve Arıburnu'na asker çıkararak saldırıda bulunmasının ana hedefi, Kilid-ül Bahr yaylasını ele geçirerek, Türk birliklerini imha ederek Boğaz kıyılarını elde ederek Marmara'ya geçmekti. Fakat 25 Nisan 1915'den beri yapılan bütün saldırılarda bu hedefe Türk savunması karşısında ulaşamadı.30-31Mayıs 1915'de Ağıl Dere vuruşmasında Mustafa kemal büyük bir tehlikeyi sezer ve 5. Ordu karargahından tedbir alınmasını ister. 1-2-8 Haziran tarihlerindeki yazılarımda Mustafa kemal'in düşüncelerini yazdım. Bir Tümen komutanı olarak üst makamlara, düşmanın, Arıburnun'dan başka, Suvla, Ağıl Dere, Sazlı Dere, Anafartalar, Conk Bayırı ve Koca Çimen Tepe yolu ile Boğazın Gelibolu sahiline ulaşabileceğini ve bu bölgenin yeni bir askeri düzenle berkitilmesini bildirir. Bir önlem alınmadığını görünce, bu konuda Kolordu Komutanı Esat Paşa'nın dikkatini çekmek için 8 Haziran tarihinde yazdığı raporla Sazlı Dere ve Azmak bölgesinin 19 Tümen komutanlığının sorumluluğunda alınmasını ister. Çünkü 19. Tümenin askeri gücü ile bu bölgenin berkitilmesi mümkün değildi. Kolordu Komutanı Esat Paşa 8 Haziran 1915 de cevap verir. Cevap olumsuzdur. Bu cevapta üst kademe komutanlarının (Liman Paşa ve Esat Paşa) kendisini anlamadığını görür. Mustafa Kemal, raporlarında Gelibolu Yarımadasında Boğaz kıyılarına giden yolun büyük bir tehlike teşkil ettiğini, tehlike gelmeden yeni bir askeri düzenle önlem alınmasını istemektedir. Mustafa Kemal'e göre düşman kuvvetlerinin hareket kabiliyetinin, deniz yolu ile donanma koruyuculuğunda daha kolay olduğunu belirtir. Gelibolu'da arazi dağlık olduğundan ve de yolların olmamasından ulaşım çok zordur. Yedek veya başka cephelerdeki birliklerin savunma için gönderilmesi günlerce sürer. Bu sırada da düşman boğaz kıyılarına ulaşabilirdi. Çünkü düşman Suvla-Ağıl dere-Sazlı Dere'ye çıkan düşman kısa zamanda Anafartalar, Conkbayırı üzerinden Koca Çimen tepeye ulaşır. Eğer bu yol üzerinde önlemler alınmazsa düşmanın rahatlıkla Boğaz kıyılarına ulaşabileceğini belirtmek istiyor. Yani bir Türk atasözüne göre yumurta kapının ağzına gelince folluk artamaya gitmeyelim demek istiyor. Ama aldığı cevaplarda sorumluluk sende diyorlar. 19. Tümenle bu sorumluluğu nasıl yapabilirdi. Fakat düşmanın savunulmasında geç kalmamak için 9 haziran 1915'de karşılık verir. "Sazlı ile Azmak arasındaki mıntıkanın bendenizce görülen ehemmiyeti ve buna nazaran sret-i setr (örtülme) ve temini hakkında 8 haziran 1915 ve 1914 numaralı tahriratta (yazıda) tamamen arz ve izah-ı maksat edememiş olduğuma hükmederek derim ki, düşman ilk malik olacağı fazla kuvvetlerini buraya çıkaracak ve Koca Çimen silsilesini tutmağa teşebbüs edecektir. Bu itikatta bulunduktan sonra bir tabura kumanda itmekle burasının taht-ı teminde bulunduğuna iman etmek ve yalnız 19.fırka cephesindeki faaliyete hasr-ı iştigal eylemek bilmem ne dereceye kadar mümkün olabilir."19. Tümen Komutanı Mustafa Kemal, 5.Ordu Komutanı Liman Paşa, Kolordu Komutanı Esat Paşa'yı, Ağıl Dere ve Sazlı Dere kıyılarının savunulmasında sorumlu tutmakta ve tehlike gelmeden gerekli savunma önlemlerinin alınmasını istemektedir.7 Haziran 1915 günü Londra'da toplanan Çanakkale Meclisi, Kara Ordusu komutanı Hamilton'un 1. Tümen daha asker istemesine karşılık 3. Tümen daha göndermeyi karara alarak 4 tümene çıkarır. Londra'da, Çanakkale meclisince alınan bu karar 9 Haziran 1915 de İngiltere hükümetince kabul edilerek 4. Tümenin daha gönderilmesi için hazırlıklar başlar.Bu 4 İngiliz tümeni nereye çıkarılabilirdi? Sed-ül Bahr veya Arıburnu cephelerine çıkarılamazdı. Çünkü kıyıda dört tümeni daha alacak yer yoktur. Olsa, olsa bu tümenler Suvla-Ağıl Dere-Sazlı Dere-Azmak bölgesine çıkarılabilirdi. Albay Mustafa Kemal, iki ay sonra gelebilecek tehlikeyi gören komutandır.