Hektardaki yaprak miktarının üretime etkisi

Orman ekosisteminde oluşan üretim, ekosistemdeki tüm elemanların ortaklaşa oluşturdukları bir sonuçtur. Ancak, ekosistemin canlı elemanlarının üretim üzerindeki toplu etkilerini açıklamak da üretim sürecini anlamak açısından çok önemlidir.

Çok çeşitli türlerden oluşan sonsuz sayıdaki canlıların ekosistemdeki varlıklarını ve üretime ne kadar katkıda bulunduklarını tek tek saptamak olanak dışıdır. Bu nedenle burada bir toplum olarak, ekosistemdeki yaprak miktarının bir hektardaki üretim miktarına ne kadar katkı yaptığı üzerinde durulacaktır. 

Bitkisel üretimin fotosentez ile yapraklarda başladığı bilinen bir gerçektir. Böyle olmakla berber, hektardaki yaprak miktarı arttıkça, bitkisel üretim miktarı da aynı oranda artmamaktadır.

Bunun nedeni, bir optimum yaprak miktarından sonra, yaprakların birbirini örtmeye başlaması ile fotosentezin engellenmesidir. Hektardaki yaprak miktarının optimum noktaya kadar artması üretimi arttırmaktadır. Ancak, optimum noktadan sonraki artışlar üretimi gittikçe düşürür.

Hektardaki yaprak miktarı, tüm yaprakların kuru veya yaş ağırlıkları yahut yaprak yüzeylerinin toplamı olarak ölçülmektedir. Bir hektar alandaki ibreli veya gölge ağaçlarının ürettikleri yaprak miktarı, diğer ağaç türlerine göre çok fazla olmaktadır. Ancak yaprak miktarının fazla oluşu, üretimin de kesin olarak fazla olacağı anlamına gelmemektedir.

Yapraklı ağaç türlerinin üretim gücünün, ibreli ağaç türlerine nazaran daha fazla olduğu bilinmektedir. Normal kapalı bir ormanda, hektardaki yıllık yaprak üretiminin yaklaşık olarak 2,5-3,7 ton arasında bulunduğu saptanmıştır. İbreli ağaç türleri, diğer ağaç türlerine göre, çok daha fazla yaprak üretmektedir.

Ormandaki çalı ve diğer küçük bitkilerin de bitkisel üretime katkısı bulunmaktadır. Kısa ömürlü olan çoğu küçük bitkilerin, hektarda yıllık olarak ürettikleri yaprak miktarının, kapalı bir ormanda 0,1-0,3 ton arasında, seyrek bir ormanda ise, 1,5-12,4 ton arasında değiştiği görülmüştür. 

Hektardaki yaprak miktarının, ağırlık veya yaprak yüzeyi olarak optimum değeri, bu yaprakları üreten ağaç türlerinin genetik özelliklerine ve beslenme olanaklarına göre çok değişkenlik göstermektedir. Örneğin, bir hektarlık alana düşen güneş enerjisinin çok olduğu yerlerde, bir bitki türüne ait yaprak miktarının, ağırlık veya yaprak yüzeyi olarak, optimum noktası daha yüksek değere sahiptir. Bunun anlamı, sıcak yerlerde daha çok sayıda yaprak üretime katkı sağlıyor demektir.

Diğer taraftan, normal kapalı bir ormanın verim gücü orta ve yüksek olan iki kesiminde, aynı ağaç türünden oluşan iki ayrı meşcerede hektardaki yaprak kuru madde ağırlığı yaklaşık aynı olmasına karşın, 100 yaşındaki genel odun hacım veriminin, verim gücü yüksek olan kesimde yaklaşık iki kat fazla olduğu görülmüştür. Bu durum yaprak miktarları yaklaşık aynı olan alanlarda, hektardaki üretim miktarının, alanın verim gücü ile beraber arttığını göstermektedir.

Yaprak miktarının saptanması güç olduğu için, onun yerine ormancılıkta hektardaki göğüs yüzeyi kullanılmaktadır. Bir ağacın göğüs yüzeyi, yerden 1,30 m yüksekteki çapına karşı gelen daire yüzeyidir.

Hektardaki göğüs yüzeyi ise, bir hektardaki ağaçların söz konusu daire yüzeylerinin toplamıdır. Aynı yaşlı ağaçlardan oluşan meşcerelerde ise, yaprak miktarı yerine ağaç sayısı da kullanılmaktadır.

Orman ağaçlarının hektardaki yaprak miktarı artıkça, bitkisel üretim de bir optimum yaprak miktarına kadar artar. Ancak yaprak miktarının artmasının, bazı bakımlardan sakıncası da bulunmaktadır.

Örneğin böyle bir durumda, alana gençlik gelememekte, hayvansal üretim azalmakta, tohum ve meyve üretimi düşmektedir. Ormanın alt kısmına yeterli ışık giremediği için, çalı ve yıllık bitkiler ile av ve evcil hayvanlar yaşama olanağı bulamamakta ve tohumlar çimlenip gelişememektedir. Aynı zamanda yağış sularının toprağa düşmeden, bir kısmının buharlaşma (intersepsiyon) yoluyla kaybı söz konusu olmaktadır.