Demiryolları komiseri Kurmay Binbaşı Behiç Bey’e yazdığı mektup

Ayn-ı Mansur Karargâhı'ndan, Demiryolları Komiseri Kurmay Binbaşı Behiç Beyefendi'ye

Saygıdeğer Beyefendi, günlük ciddi çalışmalarınız arasında elinize geçmek bahtiyarlığına erişeceğini ümit ettiğim işbu kâğıt parçası, Ahzar Dağı'nın harp hayatına ait hisleri aksettireceği için, meşgalelerinizden birkaç dakika terk etmeye değer zannederim.

Selanik'ten İstanbul ve oradan Akdeniz'i geçerek Mısır'a ve Mısır'dan da 700 küsur kilometrelik boş çölleri geçerek şimdiki mevkiimize gelişimiz öyle bir tarihtir ki, ancak Selanik'in "paşa gıdası" ile anlatılabilir. Buna ulaşmak şimdilik bir hayal ise de, hakikat olması da uzak değildir.

19 Şubat (5 Mart) muharebesinde Nişancı Taburu Kumandanı iken Sedes civarında Pertev Bey'in idare ettiği karşılıklı hareketimiz münasebetiyle zatıâlinizi hatırladım.

Muharebenin, manevramızın bazı safhalarıyla benzerliği vardı. Esasen 70 kişilik bir pusu kurulmuştu. İtalyanlar sabahleyin bu kuvvetle muharebeye tutuştu.

Bizde taarruz fikri yoktu. Kuvvetlerimizin hepsi örtülü hazırlık mevziinde bulunuyordu. Saat 6 oldu, gündüz. İtalyanlar pusu kuvvetini püskürtemedi. Bütün kuvvetini muharebeye hazırladı ve taarruza geçti. Pusu yeri Derne'nin dört kilometre batısındaydı.

Biz de bütün kuvvetle taarruza geçtik. Doğu kolunu da getirttik. Seyit Abdullah noktasında (pusu yeri) muharebesinde olduğu gibi 8-9 defa düşmanın taarruzu kırıldıktan sonra saat 1l'de bütün İtalyan safları, avcı hattı, ihtiyat, istinat, hepsi birbirine paralel olarak kaçmaya başladılar.

Biz bu hattın sol tarafında, topçu mevziinde manzarayı tamamen görüyorduk. Gecenin gelmesi muharebeyi sona erdirdi. O gün Derne'ye gelmiş bulunan iki Alman, bir İngiliz subayı harbin cereyanını anlayamıyorlardı. Netice, meseleyi halletti.

Biz de onlara karşı oldukça yüksek perdeden attık. Benzerlik kanat hücumlarımızdadır. Hürmetimi arz ederim efendim." Derne Kumandanı Mustafa Kemal 20 Mart 1328 (2 Nisan 1912)
(Hâkimiyet-i Milliye, 8 Eylül 1925; Atatürk'ün Özel Mektupları, Derleyen: Sadi Borak, 4. Basım, Kaynak Yayınları, İstanbul, Mart 1998, s. 39, 40. Mektubun aslı Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü'ndedir.)

Edirne konusunda Harbiye Nezareti'ne Ali Fethi Bey ile birlikte yazdığı uyarı mektubu

4/5 Şubat 1328 (17/18 Şubat 1913)

Bolayır Merkez Tabyası Nezaret Riyaset-i Aliyyesine

İki taraf ordularının savaş durumu stratejik açıdan münakaşa ve tetkik edilmiş, bu ilm-i münakaşa neticesinde Osmanlı ordusuna ait olan hareket çizgisi bugün takip edilen hareket çizgisinin zıddı olarak ortaya çıkmıştır.

Böyle bir zamanda teknik hakikatleri ortaya koymak vazifesine binaen aşağıdaki görüşlerin cesaretlendirilmesi ve bu konudaki cesarete müsamaha edilmesi beklenir:

10 Kânun-ı Sânî 328 (23 Ocak 1913) Tarihinde Siyasi Durum

Osmanlı ve Bulgar orduları mütareke hâlindedirler. Osmanlı kabinesi Edirne'nin Bulgar eline geçmesine muvafakat ve adaların talihini de büyük devletlere havale etmiş ve bu kararını bildirmek üzere bulunmuş iken, Bâb-ı Âli'ye toplanan bir cemaat tarafından gösteri yapılarak Hariciye Nazırı ve Başkumandan Vekili öldürülmüş ve Heyet-i Vükelâ vazife sırasındayken tehdit edilmiş ve iktidar makamından düşürülmüştür.

Padişah hazretleri yeni bir kabinenin kurulması vazifesini size vermiş ve bu vazife kabul edilerek yayımlanan bildiride milletin namusunun iadesine kabinece gayret edileceği ilan edildiği gibi bütün vatan evlatları bu maksada hizmete çağrılmıştır.

Yeni kabinenin düşürülen kabine ile aynı fikirde olmadığı ve Edirne'yi Bulgarlara terk etmek taraftarı bulunmadığı, büyük devletlere verilen ve bir örneği basında yayımlanan notadan anlaşılmıştır.
(Uluğ İğdemir, Atatürk'ün Yaşamı, C I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1980, Ek: XI, XII; Hikmet Bayur, "Yeni Bulunmuş Bazı Belgeler Işığında Kâmil Paşa'nın Siyasal Durumu", Belleten, C 35, No: 137, s.102-105.)

10 Kânun-ı Sânî 328 (23 Ocak 1913) Tarihinde Askerî Durum

Osmanlı ordusu biri Çatalca'da diğeri Gelibolu Yarımadası'nda olmak üzere ikiye bölünmüştür. Ana kısım Çatalca müdafaa hattında ve stratejik ihtiyatları Ayastefanos'ta ve İzmit ve Bandırma taraflarında bulunmaktadır.

Gelibolu Yarımadası'ndaki küçük kısım, bir kısım kuvvetini, harp hâlinde olan Yunan ordusunun Boğaz aleyhine yapması muhtemel çıkarma hareketine karşı koymaya ayırmıştır.

Mütarekenin imzalanma tarihinden 10 Kânun-ı Sânî 328 (23 Ocak 1913) tarihine kadar gerek Çatalca ve gerek Gelibolu kuvvetlerinin disiplinlerinin sağlanmasına ve hareket ve harp kabiliyetlerinin artırılmasına çalışılmaktadır.

Bulgar ordusu ana kısmıyla Çatalca karşısında ve bir tümeniyle Gelibolu Yarımadası kuzeyinde bulunmaktadır. Edirne'nin kuşatması eskisi gibi devam etmektedir. Sayıca üstünlüğün Bulgar ordusunda olduğuna Osmanlı ordusu kurmayında kanaat vardır." (Atatürk'ün söylev ve demeçleri 1. ciltten)