Çöp ithalatı kafaları karıştırıyor

 

RECEP BAHAR / DETAY HABER

 

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın talebi doğrultusunda 1 Ocak 2021 itibariyle önce karışık hurda plastik ithalatına yasak getirildi. 18 Mayıs 2021 tarihi itibariyle de 'etilen polimer' atık ithalatına da yasak getirildi. Etilen polimerler, Türkiye'nin ithal ettiği plastik atığın yaklaşık yüzde 60'ına denk geliyor. Etilen polimerler özellikle plastik su ve meşrubat şişesi imalatında kullanılıyor. 

Bursa'da irili ufaklı yaklaşık 330 geri dönüşüm sektörü firmasının yer faaliyet gösterdiğini belirten Bursa Ticaret ve Sanayi Odası (BTSO) Meclis Üyesi ve 14. Meslek Komitesi Üyesi Kağan Yeşil, ithalat yasağı kararının ardından işletmelerin büyük mağduriyetler yaşayacağını söyledi. Sektörde çalışanların işsiz kalma tehlikesi ile karşı karşıya kaldığını ifade eden Yeşil, "Tüm dünyayı etkisi altına alan koronavirüs salgınının yanı sıra sektörümüz farklı bir sorunla karşı karşıya kaldı. Sektör olarak bu karardan bir an önce geri dönülmelidir. Sektörümüzün beklentisi bu yönde" dedi. Yeşil, ayrıca alınan kararın Avrupa Yeşil Mutabakat çalışmalarını da olumsuz yönde etkileyeceğini ileri sürdü. 
 

Birçok firma kapanabilir

 

TOBB Atık ve Geri Dönüşüm Sektör Meclis Üyesi ve Emniyetli Geri Dönüşüm Firması Yönetim Kurulu Başkanı Fatih Dursun ise 2020 yılı sonu itibariyle 10 milyar TL'lik pazar haline gelen plastik geri dönüşüm sektörünün büyük mağduriyetler yaşadığını savundu. Dursun, "Atık çöp değil, aksine ekonomi yaratan malzemedir ve atığın geri dönüşümü çevreye yük de değildir. Bugün 1 ton plastiğin geri dönüşümü ile saatte 5775 KW elektrik enerjisi tasarrufu elde edilirken, biz plastik geri dönüşümünü bitirmek için elimizden gelen her şeyi yapıyoruz. Sektörü hep birlikte öldürüyoruz. Özellikle karışık gruptaki plastik atıkların geri dönüşümü üzerinde çok büyük bütçelerle yatırım yapan tesisler, 2021 başından itibaren hammaddeye ulaşmakta çok büyük sorunlar yaşarken, bugün hayatımızın her noktasında kullanım yeri olan, etilen polimer ithalatının yasaklanması sektördeki birçok firmanın tamamen kapanmasına yol açacaktır" ifadelerini kullandı.

 

Çakallık yapılıyor

 

Karışık plastik ithalatının yasaklanması 5 aylık süre içerisinde 200 milyon TL'lik ileri teknolojik geri dönüşüm tesisi yatırımı yapan birçok işletmeyi hammadde krizi ile karşı karşıya bıraktığını ifade eden Dursun, "Resmi Gazetede yayımlanan yeni Tebliğ ile Geri Dönüşüm sektörünün herhalde batırılması hedeflenmektedir. Dünya markalarının hemen hepsinin geri dönüştürülmüş hammadde kullanma taahhütleri açıkladığı ve tedarikçilerini bu doğrultuda zorladığı bir dönemde, yerel kaynaklardan tedarik edemediğimiz bu atıkların ithalatını engellemek, endüstrimizin rekabet gücünü zayıflatmayacak mı? Neden atık ithalatları ile ilgili sorunları çözmek için İhtisas Gümrükleri açmıyoruz? Neden ithalatı yapılan atık plastikleri gümrüklerde denetlemiyoruz?" dedi. Dursun'un bu ifadeleri sektörde ciddi suistimallerin olduğunu ortaya koyuyor. 

 

Çöpe bağımlı şirket kuran kurana!

 

Yasakların uygulanmaya başlandığı alanlarda ciddi anlamda yatırımlar gerçekleştirildiğini belirten Burkasan Yönetim Kurulu Başkanı Vedat Kılıç, "Biz pandemi döneminde 100 milyon TL yatırımla tesisimizi kurduk! Bizim gibi bu alanda yeni yatırım yapan en az 15 firma daha bulunuyor. Ayrıca kurulum aşamasında 10'a yakın tesis de mevcut. Yasaklar yatırımlarımızı atıl bir hale dönüştürüyor. Türkiye çöp ithalatı yapıyor algısı yanlış. Bu ithalata konu olan atıklar polimer ayrıştırmaları yapılarak hammadde haline getirilen malzemeler. Döngüsel ekonomi çerçevesinde geri dönüştürülmüş hammadde kullanılması ile ilgili zorunlu sürece girildi" diye konuştu. 

 

 Orijinal hammadde pahalı

 

Türkiye'nin petrole sahip olmaması nedeniyle plastik üretiminde kullanılan hammaddenin yüzde 90'ına yakınını ithalat yoluyla temin ettiğini belirten Kılıç, şunları söyledi: "Bu yasaklarla beraber 200 dolara ithal etmediğimiz atıkların yerine 2000 dolar ödeyerek orijinal hammadde ithal edecek. Bu da Türkiye'de birçok malzemede enflasyon oluşturacak. Bu anlamda atık ithalatı genelgesi çok hızlı bir şekilde düzenlenerek özel izne tabi tutulmalı." Turhan Geri Dönüşüm şirketinin sahibi Çevre Mühendisi İsmail Turhan, "Petrole dayalı hammaddelerin ülkemize giriş maliyeti çok yüksek. Bizler aynı ürünleri geri dönüştürülmüş olarak çok daha düşük maliyetlerle üretebiliyoruz" dedi. Yeni Mesaj'a konuşan İstanbul'da kurulu bir plastik şirketinin yetkilisi, plastik hammaddeye son dönemde dolar bazında yüzde 150 zam geldiğine işaret ederek, "Büyük şirketler arz güvenliği sağlamak için plastik hammadde üreten şirketlere granül için önceden para ödüyor. Plastik hammaddesi altın değerinde. Hükümetin aldığı karar zamanlama açısından son derece sakıncalı" dedi. 

 

 

İthal edilen çöpler yakılıyor mu?

 

Sektörde esas sorunu ise ithal edilen çöplerin bir bölümünün geri dönüştürülmeyip yakılması teşkil ediyor. Bu iddiaya göre, Avrupa çöpünü parasını ödeyerek Türkiye'ye gönderiyor, parayı cukka diye cebine indiren şirketler ise bunları yakarak ya da gömerek imha ediyor ve Türkiye'nin havasını zehirliyor. Çukurova Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sedat Gündoğdu, "Etilen polimer etiketleri doğru olmayan beyanlarda kullanılıyor. Birçok çöp bu etiket altında Türkiye'ye getiriliyor. Yıllardır Türkiye'ye getirilen plastiklerin çok az bir kısmı geri dönüştürüldü, geri kalanlar yakıldı veya gömüldü. Geri dönüşüm için kullanılacak plastik iç piyasadan rahatlıkla toplanabilir. İç piyasadaki atık yönetim alt yapısının desteklenmeli ve ithalattan tamamen vazgeçilmeli" dedi. Sektör temsilcileri ise böyle bir şeyin olmadığını savunuyor, sektörün yeterince denetlenmemesi nedeniyle vergi kaybının olabileceğine işaret ediyor. Türkiye'de son 10 yılda çöp ithalatı yüzde 7 bin 300 oranında arttı ve yıllık 600 bin tona çıktı. Türkiye, Avrupa'dan yapılan atık ihracatının en büyük alıcısı konumunda. AB ülkelerinde plastik paketlerin yüzde 78.5'i ayrıştırıp toplanıyor fakat bunların yalnızca yüzde 41.5'u AB sınırları içinde geri dönüştürülüyor. AB ülkelerinden yapılan atık ihracatı 2004 yılından bu yana yüzde 75 arttı. Yıllık 32.7 milyon tonu bulan AB'nin atık ihracatının 13.7 milyon tonu Türkiye'ye gidiyor.