Ayık kimselerin uykusu da güzeldir

İmam Gazali Hazretleri şöyle buyurdu: Ucubun gerçek sebebi bir büyüklenmedir. Bu da içten gelir... Bildiği ve amel bakımından kendine göre kemâle erdiğini hayal eder ve bu hale kapılır.

Haline bakıp, nasıl olsa bir gün onun zevalini düşünen kimse kendini beğenip ucub yolunu tutamaz.

Elindeki nimetin Allah tarafından verilen bir ihsan olduğuna inanabilen ucuba, kendini beğenmişliğe, kaptırmaz. Bu halin sahibi Allah'ın verdiği ihsanla mesrurdur.

Asıl ucub hali, bu sayılanların dışında o iyi halini kendine has, zevalsiz bir nimet bilmek, onu vereni görmemek, bilmek istememek, özüne has bir vasıf bilmek hali; ucubun, kendini beğenmişliğin ta kendisidir. Böyle bir tavır yıkıcıdır. Bundan kurtulmanın çaresi, sonucu düşünmektir. Zahirde iyi hal sahibi olduğu halde, sonunu küfürle kapayan Bel'am adlı malûm âlimi düşünmeli... Şeytan da aynı akıbete uğradı. Sonunun kötü kapanma ihtimalini düşünebilen kimse -ki bu olabilir- hiçbir halini beğenip ucuba kapılmaz. En iyi bilen Allah'tır...

Bilmen gerekir; gurur, fani şeyleri baki sanıp aldanmak, helak sebeplerini hazırlar. Bu şekilde, aldanmış ve kanmış kimseler birçok bolüme ayrılır. Fakat biz dört sınıfı ele alıp inceleyeceğiz. Bu dört zümre: 1- Âlimler, 2- Âbidler, 3- Tasavvuf ehli, 4-Dünya adamları, mal mülk sahihleri.

Bunların incelenmesine geçmeden önce gururun kötülüğünü anlatan birkaç ayet-i kerime ve hadis-i şerif zikredelim:

"Ey insanlar! Muhakkak Allah'ın vaadi haktır. O halde, sakın dünya hayatı sizi aldatmasın. Sakın çok aldatıcı (Şeytan) sizi Allah (ın affı) ile aldatmasın." (Fatır, 5).

"Birtakım kuruntular sizi alıkoydu, derken ilâhî ferman geldi." (Hadid, 14).

Bu dünyanın fani haline aldanmayan ve ayık olanları şu hadis-i şerif över:

"Ayık ve zeki kimselerin uykusu ve o uykudan kalkmaları ne kadar güzeldir. Onlar bu halleri ile ahmak kişilerin ayıklığından ve onların çalışmasına benzer işlerden nasıl kurtulurlar, bir bilinse. Takva ve yakîn sahihinin bir zerre ameli, fani şeylere kanan kimselerin yer dolusu yaptığından değerlidir."

Gurur, bir şeyi olduğundan başka görüp, kanmaktır. Bu, bir nevi cahilliktir. Nefsin, hayal ve şüpheli cinsinden şeylere, hevâ yollu uyup gitmesi de diyebiliriz.

(El-Mürşidü'l-Emîn ilâ Mev'izeti'l-Mü'minîn'den...)