Türkiye çöpüne nasıl sahip çıkacak?

SELİM AYANOĞLU / İSTANBUL

Çöp ve geri dönüşüm konusunda toplumda davranış dönüşümü sağlamayı amaçlayan Çöpüne Sahip Çık Vakfı'nın Türkiye genelinde gerçekleştirdiği Türkiye Atık Farkındalık ve Algı Araştırması'nın sonuçları geniş katılımlı bir çalıştayda değerlendirildi.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, yerel yönetimler, davranış bilimi uzmanları, çevre mühendisleri, sektör temsilcileri ve sivil toplum temsilcilerinin de aralarında bulunduğu, atık yönetimi konusunda çalışan paydaşların katılımıyla İstanbul'da gerçekleştirilen Türkiye Atık Algı ve Farkındalık Araştırması Çalıştayı'nda araştırma sonuçları, çöp sorununun altında yatan nedenler ve çözüm fırsatları irdelendi.
Türkiye'nin dört bir yanından, farklı yaş aralıklarındaki toplam 1003 kişinin katılımıyla gerçekleştirilen olan araştırma, Türkiye'de toplumun çöp ve atık konusundaki algısını, çöp atma ve geri dönüşüm konularındaki alışkanlıklarıyla beraber gözler önüne sermişti.
Çalıştayda ise bu resim analiz edilerek farklı bakış açılarıyla çözüm önerileri ortaya konuldu. Çalıştay çıktılarının Emine Erdoğan Hanımefendi'nin himayelerinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hayata geçirilen Sıfır Atık projesi kapsamında gerçekleştirilen uygulamalara da katkı sağlaması hedefleniyor.

Çöp sorunu tüketimden başlıyor

Araştırmanın sonuçlarıyla ilgili olarak basın mensuplarının sorularını yanıtlayan Çöpüne Sahip Çık Vakfı Genel Müdürü Emrah Bilge: "Ürettiğimiz çöpü azaltmak ve çöpü doğru yere atmak tamamen bizim elimizde. Çöpü doğru yere atmanın çözümün aslında son adımı olduğuna özellikle dikkat çekmek istiyoruz.
Asıl önemli olan doğru tüketim alışkanlıkları edinerek, daha satın alma aşamasındayken üreteceğimiz çöp miktarını azaltacak şekilde davranmak" diye konuştu. Emrah Bilge, konuşmasında çöpü üretenin de atanın da aynı kişiler olduğundan, çöpten arınmış bir çevre yaratmanın ise insan davranışlarıyla ilgili olduğundan bahsetti.
"Belediyenin çöp kovasına attığımız çöpü toplaması sorunumuzu çözmüyor. Bu sadece problemi gözümüzün önünden kaldırıyor" sözleriyle Bilge, asıl önemli olanın daha az çöp üretilmesi olduğunu belirtti; ortaya çıkan çöplerin ise en iyi şekilde ayrıştırılarak doğru yere atılması gerektiğinin altını çizdi.

Çalıştayda öne çıkanlar

- Türkiye'de çöp denildiğinde insanların yalnızca yüzde 11.6'sının aklına geri dönüşüm geliyor. Geri kalanlar çöpü bir an önce uzaklaştırılması gereken bir yığın olarak görüyor. 

- Toplumun yüzde 60'ı "Sıfır Atık" kavramından habersiz. Öte yandan araştırma, devlet tarafından gerçekleştirilen Sıfır Atık çalışmalarının farkındalığa pozitif anlamda etki ettiğini gösteriyor.

- Katılımcıların yüzde 47'si, kendilerine yöneltilen "Sizce yaşadığınız çevrede çöp sorunu var mı?" sorusuna "Evet" cevabını veriyor. Bu cevabı verenlerin yüzde 57'lik bir bölümü problemin kaynağının vatandaş olduğunu, yüzde 56'lık bir kesimi ise yönetimlerin yetersizliğinin sorunda payı olduğunu düşünüyor.

- Yüzde 62.8'lik kesim çöpü her zaman doğru yere attığını belirtirken, yüzde 64.5'lik bir kesim ise yakınları arasında çevreye çöp atan kişiler olduğunu belirtiyor. Bu, katılanların çoğunun "ben çöp atmıyorum, ama çevremdekiler atıyor" yaklaşımında olduğunu gösteriyor.

- Problemin çözümü için ise iki görüş başa baş durumda. Katılımcıların yüzde 55.2'si çöpü ayrıştırarak doğru yere atan kişilerin ödüllendirilmesinin faydalı olacağını düşünürken, yüzde 44.8'lik bir kesim ise ödül yerine cezanın etkili olacağını düşünüyor.