Orman ağaçlarında gövde-II

Ağaç gövdesinin biçimi, odununun kalitesi açısından çok önemlidir. Sağlam, kalın, düzgün yapılı, budaksız, boylu ve dolgun gövdeli ağaçların odunları oldukça değerlidir. Gövde kalitesi, ağacın türüne, yaşına, çevre koşullarına ve bulunduğu ortama bağlı olarak çok değişir. Açıkta ve seyrek meşcerelerde yetişen ağaçların gövdeleri genellikle cılız, eğri ve çok dallı olmaktadır. Dik yamaçlarda yetişen ağaçların kütük kısımlarında pala oluşumu görülmektedir. Tek yönlü sürekli rüzgâra maruz kalan, eğik vaziyette bulunan ve tepesi bir tarafa sarkık olan ağaçların gövde kesitleri eksantrik yapı göstermektedir. Eksantrik yapıda ağacın özü, merkezden çevreye kayar. Bu durumda gövde kesitindeki yıllık halkaların kalınlığı, bir tarafta çok geniş, aksi tarafta ise çok dar olurlar. Geniş taraftaki odun kısmına, iğne yapraklı ağaçlarda basınç odunu, yapraklı ağaçlarda ise çekme odunu adı verilmektedir.

Bir yıllık halkadaki bahar ve yaz odunlarının kalınlıkları eşit olmayıp, gövde boyunca da farklı miktarlardadır. Örneğin genellikle, kütüğe yakın kısımlardaki yıllık halkalarda bahar odunu halkası çok dar olmasına karşın, gövdenin yukarılarına çıkıldıkça genişler. İğne yapraklı ağaçlarda, kalın yıllık halkalardaki bahar odunu payı daha fazladır. Yapraklı ağaçlarda ise, bunun tersi bir durum vardır. Bu nedenle, iğne yapraklı ağaçların odunlarının özgül ağırlıkları yapraklı ağaçlarınkinden daha hafiftir. Bir ağacın dip kısmındaki kesit hariç, diğer kısımlarındaki kesitlerde yıllık halkaların kalınlığı içten dışa doğru daralır. Yıllık halka kalınlıkları, ağacın türüne, yaşına, bulunduğu duruma ve yağış miktarına göre de çok değişir. Ağaçların yaşamı boyunca geçirdikleri önemli iklim değişiklikleri, Dendrokronoloji bilim dalında yıllık halkalardaki değişimler yardımı ile incelenerek saptanabilmektedir. Böylece, tarihi olayların kronolojisini yapmak da mümkün olmaktadır.

Bir ağaç gövdesinin dip kısmı daha geniş olup, hemen yukarısına doğru bu genişlik düşer. Gövdenin dip kısmının gösterdiği bu yapıya, nayloid veya cılız gövde formu denilmektedir. Gövdenin orta kısmı, şişmiş bir kesik koni veya hafif bir silindirik yapıdadır. Bu yapıya, paraboloid gövde formu adı verilmiştir. Gövdenin uç kısmı ise, konik bir yapı gösterir. 

Ağaç gövdesinin biçimi, dolgunluk oranları ile tanımlanmaktadır. Bu oranlar, dipten itibaren 1 veya 2 metre aralıklarla ölçülen çapların, yerden 1,3 metre yükseklikteki çapa (göğüs çapı=d1,3) bölünmesiyle bulunurlar ve bunlara mutlak dolgunluk oranları denilmektedir. Bu oranlar grafik üzerinde gösterilirse, gövdenin biçimi ortaya çıkmaktadır. Gövdenin hacmi yaklaşık olarak, çapı göğüs çapına eşit ve boyu ağaç boyuna eşit olan bir silindirin hacmının yarısına eşittir. Gövde hacmi ve yıllık artımı ise, dendrometri bilimi içerisinde ayrıntılı olarak incelenmektedir. 

Ağacı kesmeden yaşı bulunmak istenirse, göğüs çapının bulunduğu yerden artım burgusu ile bir artım kalemi alınır ve bunun üzerindeki yıllık halkaların sayısına 3-5 fidan yaşı eklenerek, ağacın yaşı bulunur. Ağaç kesilmiş ise, gövdenin dibinden alınan kesit üzerindeki yıllık halka sayısı, ağacın yaşını verir. Genç iğne yapraklı ağaçlarda gövde üzerindeki dal halkalarının sayısı kabaca ağacın yaşı olarak alınabilir. Genç yapraklı ağaçlarda da gövde üzerindeki uç tomurcuk izlerinin sayısı kabaca ağacın yaşına eşittir.