Milli devletler ve milli paralar

Krizle yatıp krizle kalkıyoruz. Bir gecede servetimizin yarısını, hiçbir ticari faaliyete girmeden kaybediyoruz. Adını sanını duymadığımız bir ülkede, bir olay oluyor, hiç günahımız yokken krize düşüyoruz. Peki, ne oldu ne değişti ki, şimdi bu haldeyiz. Bütün bunlar anlayabilmemiz için parayı ve uluslararası para sistemini, daha doğrusu dünyada dönen para oyunlarını çok iyi bilmemiz şarttır. Aksi halde, 24 saatte krize girdiğimizi kendi gözlerimizle görürüz de, 24 saatte krizden çıkmayı akıl edemeyiz. Televizyon ekranlarında boy gösteren, ahkâm kesen, ekonomistlerin borsa ve döviz yorumlarını dinleriz de, hiçbir şey anlamayız.

İnsanlık tarihinin ilk dönemlerinden beri para, değişim ve değer ölçüsü olarak kullanılmaktadır. Bugünkü milli para sistemi ise, milli devletlerin kurulmasıyla ortaya çıkmıştır. Bunun sebebi, parasal birlikle siyasal birlik arasındaki yakın ilişkidir. Bu ilişkiyi çok iyi bilen küresel güçler, milli devletlerin siyasal birliğini yıkmak için, ilk önce milli paralarına savaş açmışlardır. Bağımsızlığın vazgeçilmez şartı olan para basma hakkı, milli devletlerin elinden alınmak istenmektedir. Küresel güçler, para oyunlarıyla krize düşürdükleri milli devletlere, Merkez Bankası'nın bağımsızlaştırılmasını ilk şart olarak koşuyorlar. Merkez Bankası'nın bağımsızlaştırılması, hükümetlerin para basma hakkından vazgeçmesinden ibarettir. Para basma hakkı olmayan bir hükümetin, ekonomi üzerinde ne etkisi olabilir? Uluslararası spekülatör, dev ekranlı bilgisayarının başına geçer, bir tuşla, böyle bir ülkeyi krize düşürebilir. Yular başkasının elinde olunca, iş bu kadar basitleşir.

Aslında para oyunları konusunda en tecrübeli millet, Türk milletidir. Çünkü Türk milleti, koca bir Osmanlı'yı bu oyunlara kurban vermiştir. Bugünkü Merkez Bankası'nın görevini, Osmanlı döneminde, Osmanlı Bankası yapıyordu. Yapıyordu ama, Osmanlı Bankası yabancıların elinde idi. Onun için Osmanlı, ekonomik bakımdan bağımlı, yarı sömürge durumuna düşmüştü. Tam bağımsızlık için ekonomik bağımsızlığın gerekli olduğuna inanan Atatürk, tamamen Türk sermayesinden oluşan Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası'nı kurmuştur. Bağımsızlık, para Merkez Bankası, arasında birbirinden ayrılmaz bir ilişki vardır. Bu ilişkiyi görmeyenler için, bir hükümetin para basma yetkisinin olmaması, hiç bir anlam ifade etmez. Halbuki milli parasını kaybeden milli devlet, hemen ardından bağımsızlığını da kaybeder.

Milli devletlerin ve milli paraların varlığı, uluslararası ticarete ve işbirliğine mani değildir. İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra, Bretton Woods'ta yapılan bir anlaşma ile milli paraların korunması esasa bağlanmıştı. Bu anlaşmaya göre dolar, altın karşısında sabit bir kura bağlanmıştı. ABD hükümeti dolara bu değer üzerinden işlem yapmayı kabul etmişti. Bu değer, Ons başına 35 dolardı. Fakat ABD'nin bu anlaşmaya uymadığı, yani altın karşılığı para basmadığı tabir caizse, bütün dünyaya karşılıksız çek kestiği, bir zaman sonra ortaya çıktı. Belçikalı ekonomist Ernes Mandel, "elinde doları olanlar bunun karşılığında ABD'den altın isteseler, ABD'nin bunu karşılamayacağını ve anında çökeceğini" yazdı. Mendel'in yazdıkları bütün dünyada ciddi ciddi tartışıldı. Köşeye sıkışan ABD, nihayet dolar karşılığında altın vermeyeceğini ilan etmek zorunda kaldı. Bu ilanla ABD, kalpazanlık yaptığını itiraf etti. Etti de ne oldu? Dolar geçersiz duruma mı düştü? Hayır, dolar yine aynı işi gördü ve görüyor da.

Ama bu ilanihaye böyle gider mi? Birçok ekonomist, bu oyunun sona ereceğine, yani uluslararası para sisteminin bir gün gelip tıkanacağına ve çökeceğine inanmaktadır. Herhalde sonuç böyle olacaktır. Çünkü sistem temelsizdir. Temeli olmayanlar, yıkılmaya mahkümdur.