Keşfedilmeyi bekleyen hazine

Türkiye'nin üçüncü büyük yazma ve basma eserler kütüphanesi olan Bursa Yazma ve Eski Basma Eserler Kütüphanesi'nde, aralarında Türkiye'de basılan ikinci kitap olma özelliğini taşıyan Katip Çelebi'nin 1730 tarihli "Cihannüma"sı, Osmanlı döneminde basılan ilkatlas ve 8. yüzyıla ait Kuran-ı Kerim sayfası gibi birçok tarihi kitapbulunuyor.

Kitapların yüzde 75'i kütüphanelerde

Kütüphane Müdürü Ömer Kurmuş, yaptığı açıklamada, Bursa ve çevresindeki Arapça basma ve el yazması kitaplarını bünyesinde barındıran kütüphanenin, çeşitli kütüphanelerdeki eserlerin bir arada toplandığı merkez olduğunu söyledi.

Kütüphanenin, 14. yüzyılın özgün tasarımı olan "T" planıyla, Yıldırım Beyazıt döneminde, İnebey Subaşı tarafından medrese olarak yaptırıldığını ve uzun yıllar bu şekilde kullanıldığını anlatan Kurmuş, medresenin bir kişiden, Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurulu ve devletin katkılarıyla satın alındığını ve restore edilerek 1969 yılında kütüphane haline getirildiğini belirtti.

Kurmuş, kütüphanede iki grup kitap bulunduğunu, bunlardan birincisinin "matbu" denilen basma kitaplar olduğunu ifade ederken, 1728 yılından cumhuriyet döneminde latin alfabesine geçişe kadar olan süreçte, Türkiye'de basılan kitapların yüzde 75'inin kütüphanelerinde bulunduğu söyledi.

Bursa'da ilk matbaanın 1869 yılında Süreyya Paşa tarafından açıldığını anlatan Kurmuş, kentte 1869-1928 yılları arasında toplam 200 kitabın basıldığının bilindiğini ve bunların tamamının yine kütüphanede bulunduğunu kaydetti.

26 bin değerli kitap

Bursa'da Orhan Camii, Haraçcıoğlu, Hüseyin Çelebi, Kurşunizade, Ulucami, Milli ve Halkevi kütüphaneleriyle kentteki çeşitli dergah ve tekkelerden toplanan kitapların bulunduğu Genel Kütüphane'den alınan el yazmalarının, Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun ardından devlet korumasına alındığını anımsatan Kurmuş, bu eserlerin 1969 yılında Bursa Yazma ve Basma Eserler Kütüphanesi'ne taşındığını belirtti.

Kurmuş, daha sonraki yıllarda ilçelerden getirilen eserlerle birlikte kütüphanede 8 bin 600'ü el yazması toplam 26 bin eser bulunduğunu kaydederek, Bursa Yazma ve Basma Eserler Kütüphanesi'nin, Süleymaniye ve Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi'nin ardından Türkiye'de en çok el yazmasının bulunduğu kütüphane olduğuna dikkati çekti.

Bursalılara da çağrıda bulunan Kurmuş, "Vatandaşlardan isteğimiz,evlerinde bulunan eski harflerle yazılmış kitapları bize getirmeleri. Onlara her konuda yardımcı olmaya hazırız. Eğer kitap aile yadigarıysa, biz onun kopyasını alıp, orijinalini kendilerine iade edebiliriz" dedi.

Kütüphanedeki

en eski eserler

Kurmuş, kütüphanedeki kitapların tamamının çok değerli olduğunu, ancak içlerinden bazılarının farklı özellikleri bulunduğunu vurguladı.

1400 yılına ait Hasan Bin El Bistami tarafından kaleme alınmış Kuranı Kerim'de, ayetlerin satır aralarında Türkçe açıklamaların bulunduğunu, bunun da Türk dili açısından çok önemli olduğunu vurgulayan Kurmuş, yine 17. yüzyılda Fahrettin Razi tarafından yazılanve felsefi yorumların yer aldığı el yazmasının da değerli bir eser olduğunu dile getirdi.

Kurmuş, 8. yüzyılda yazılan bir Kuranı Kerim sayfasının da kütüphanenin en eski el yazması eseri olduğunu belirtirken, 1730 tarihli Katip Çelebi'nin "Cihannüma" adlı eserinin de kütüphanede bulunan ve Türkiye'de basılan ikinci kitap olma özelliğini taşıdığına dikkati çekti. Türkiye'de ilk kez basılan 1808 tarihli atlasın da burada muhafaza edildiğine işaret eden Kurmuş, Bursa'da 1854 yılında yaşanan depremin ardından taş baskı yöntemiyle çizilen 1.5-2.5 metre boyutlarındaki harita ile kentte çıkarılan ilk gazete olan "Hüdavendigar Gazetesi"nin 19 Şubat 1869 tarihli ilk sayısının da yine kütüphanede bulunan eserler arasında yer aldığını kaydetti.