Garantili projeler bütçeyi tüketiyor

Türkiye'de, hızlı artan enflasyon ve pahalılık son dönemde maaş ve gelirleri eritti. Ancak hükümet asgari ücret artışına kapıyı kapatmanın yanı sıra emeklilerin bayram ikramiyesine de enflasyon zammı yapmadı. Nedeni ise ödenecek enflasyon farkına bütçeden kaynak ayrılamaması. Uzmanlara göre hükümet kamu kaynaklarını verimsiz ve müşteri garantili projelere aktarmasa asgari ücret ve emeklilere bayram ikramiyesine kaynak bulmakta zorlanmayacaktı. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı'na (TEPAV) göre hükümet, havalimanı projelerine 7.3 milyar, otoyol ve köprü projelerine 32.1 milyar, şehir hastanelerine 78.2 milyar, Akkuyu Nükleer Santrali için ise 35 milyar dolarlık gelir garantisi sağlamış durumda. Kamu özel iş birliği projelerine verilen gelir garantilerinin bütçede oluşturduğu toplam yük yaklaşık 153 milyar dolar. Osmangazi Köprüsü'nde 40 bin, Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nde 135 bin, Çanakkale Köprüsü'nde 45 bin araç geçiş garantisi bulunuyor. Yapılan köprü ve otoyollarda gerçekleşen gelirlerin garanti edilenin altında kaldığına işaret eden uzmanlar vatadaşlar ücretli geçişleri çok zorunlu olmadıkça kullanmadıklarına dikkat çekti.

Vergiler garanti ödemelerine gidiyor

Sayıştay'ın tespitlerine göre, 2020 yılında Avrasya Tüneli için 25 milyon 376 bin 878 araç geçiş garantisi verilmişti. Ancak geçen araç sayısı 12 milyon 609 bin 103'te kaldı. Devletin kasasından tüneli işleten şirkete 456 milyon 310 bin TL ödeme yapıldı. Osmangazi Köprüsü'nün ücreti yapılan sözleşmeye göre 668 lira. Ancak köprüden geçişi teşvik etmek için ücret 184.5 liraya düşürüldü, aradaki 483.5 liralık fark bütçeden karşılanıyor. Çanakkale Köprüsü için de sözleşmede belirlenen 285 liralık geçiş ücreti Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından 200 lira olarak açıklandı. Buradan da geçiş başına 85 lira devletin kasasından ödeniyor. Veriler Karayolları Genel Müdürlüğü'nün bütçesinin yüzde 65'inin garanti ödemelerine ayrıldığını gösteriyor. Köprü ve otoyolların yanı sıra havalimanlarında da uçuş garantilerine ulaşılamaması nedeniyle; şirketlere 2015'te 42, 2016'da 47.4, 2017'de 60, 2018'de 65, 2019'da 133, 2020'de 172 milyon dolar garanti ödemesi yapıldı. Sağlık Bakanlığı'nın bütçesinin yüzde 25'i de şehir hastanelerine verilen hasta garantilerinin ödemesine gittiği ifade ediliyor. Bu veriler iktidarın bütçe planlamasındaki tercihleri nedeniyle, vatandaşlardan alınan vergilerle elde edilen kamu kaynaklarının sermaye ve yüksek gelir gruplarına aktarıldığını gösteriyor. Türkiye'de 1986-2020 yılları arasında imzalanan 252 adet kamu özel iş birliği sözleşmesinin yüzde 70'i 2003 yılından sonrasına ait.