GAP'ın temellerini Atatürk atmış

"Atatürk'ün Doğu ve Güneydoğu Politikası ve GAP" adlı kitapta, GAP'ın temelinin atılışı için ilk emri Atatürk'ün verdiği gözler önüne seriliyor.

 

Dönemin İktisat Vekili Celal Bayar'ın Atatürk'e sunduğu Gizli Şark Raporu'nun orijinal halinin bir kısmı ilk kez yayınlandı. Harran Üniversitesi Öğretim Üyesi araştırmacı-yazar Ramazan Topdemir'in kaleme aldığı, "Atatürk'ün Doğu ve Güneydoğu Politikası ve GAP" adlı kitapta, GAP'ın temelinin atılışı için ilk emri Atatürk'ün verdiği gözler önüne seriliyor. Kitapta ayrıca, Atatürk'ün kalkınma hamlesinin ülkenin her tarafına yayıldığı işlenerek tüm vatandaşların huzur ve güven içinde çalıştıkları belirtiliyor. Dönemin İktisat Vekili Celal Bayar'ın Atatürk'e sunduğu Gizli Şark Raporu'nda, devlet memurlarına lojman zarureti bile düşünülmüş. Kitapta; "Yüksek Vekalete Mukaddeme" diye başlayan Şark Raporu'nun bir bölümünde şöyle deniyor:"Doğu illeri bizim rejimimize gelinceye kadar kati bir tarzda hakimiyetimiz altına girmemiştir. Geçmiş hükümetler halk üzerindeki hakimiyetlerini ağalar vasıtasıyla yürütmek istemişlerdir. Ağaların soyduklarının bir kısmını hükümet erkanına vermesi suretiyle müşterek idare-i maslahat devri yaşanmıştır. Şarkta bugün için dahi tamamen yerleştiğimiz iddia olunamaz. İstinat edeceğimiz en mühim kuvvetin inzibati ve modern zihniyetle idaresi karşısında iftihar duymamak kabil değildir.

Geçen sene Başvekilimiz İsmet İnönü'nün seyahatinden sonra idari ve mali sahalarda da yapılmaya başlanan yenilikler göze çarpmaktadır. Yeni işe başlamış münevver kaymakamlar, tahsil görmüş yeni mal müdürleri karşımıza çıkmışlardır. Hükümet teşkilatının esasları kurulmaya başlanmış demektir. Mali sistemde de ilerlemiş tedbirler görülmüştür. Ahzı asker muamelelerinin intizam dahilinde yürütüldüğü, vatandaşlar arasında bir kısım müstesna vatan işlerinin umumileştiği alakadarlarca ifade edilmiştir. Devlet cihazının muntazam yürüyebilmesi için lazım gelen elemanlar hazırlanmaya doğru istikamet almış demektir. Hükümet binaları, bilhassa kazadakiler pek perişandır. Bu binalar içinde uzun müddet oturup çalışanların enerji ve muhakeme kabiliyetlerini gaip edeceklerinden korkulur. Yeni eleman, yeni bir zihniyetle yerleşmeye çalıştığımız bu muhitlerde muntazam hükümet dairelerinin, memur ailelerinin ikametgahlarının inşası mühim bir mesele halindedir. Devlet otoritesinin teessüsü için bu da bir zarurettir."Araştırmacı-yazar Ramazan Topdemir, 1917 yılında 36 yaşında genç bir paşa olarak Diyarbakır'da görev yapan Mustafa Kemal Atatürk'ün Cumhuriyet'in ilanından sonra da yokluk içinde olan bölgede kalkınma hamlesi başlattığını belirterek Doğu'da bulunan demiryolları, köprüler ve fabrikaların Atatürk'ün eseri olduğunu söyledi.