Çayın yaprağı da çöpü de tohumu da para ediyor

Rize'de çay sezonunda sona yaklaşılınca müstahsillerin yeni gelir kapısı çay tohumu toplamak oldu.

Çay bitkisinin yaprağından beyaz çay, yeşil çay, matcha, oolong çayı, siyah çay üretilirken yemekler, tatlı atıştırmalıklar ve dondurma için çay pudrası üretiliyordu. Bunun yanı sıra Rize Belediyesi'nin kurduğu mangal kömürü fabrikası da çayın çöpünü değerlendirdi. Hizmete giren fabrika sayesinde çayın işlendikten sonra kalan çöpünden de pelet ve mangal kömürü üretimi başladı. Son olarak çay müstahsilleri çayın en eski bilinen kısmı, tohumu için çay bahçesine girmeye başladı.

Trabzon, Ordu, Giresun gibi çay bitkisinin az olduğu bölgelere gönderildiği bilinen çay tohumları sayesinde yeni alanlarda çay bitkisinin ekimi bu tohumlar ile gerçekleşiyor. Ayrıca Rize Ziraat Odası önceliğinde yapımı devam eden çay tohumu fabrikası faaliyete girdiğinde çay tohumu yağı ve bu yağdan sabun üretimi gerçekleşecek. Çay tohumunda kilogram fiyatının belirlenmesini bekleyen çay müstahsilleri topladıkları tohumlar için kilogram başına 12-14 TL bandında bir fiyat bekliyor.

3. sürgün yaş çay kampanyasının bitmesi ile çay tohumu toplamak için bahçeye girdiklerini dile getiren Fatma Akyar 'Çay tohumu topluyoruz. Çay bitti şimdi çay tohumu başladı. Allah rızkımızı verdi topluyoruz bizde. Bin kere şükürler olsun' derken, komşularıyla birlikte çay bahçesine girerek imece usulü çay tohumu topladıklarını kaydeden Binnaz Köksal ise 'Allah bize bir rızık verdi, çayımızı verdi. Çay sezonu bitti şimdide çay tohumunu verdi. Komşularla imece usulü topluyoruz. Çayımızı kahvemizi içiyoruz. Sonra giriyoruz çay bahçesine. Çok mutlu oluyoruz. Tabi toplaması biraz zor oluyor. Biraz güzel fiyat verirseler çok mutlu oluruz' şeklinde konuştu.

Topladıkları çay tohumlarını iyi bir fiyata satmak istediklerini dile getiren çay müstahsili Neriman Çomoğlu ise 'Çayı bitirdik, hayırlısıyla kampanyayı kapattık. 3. sürgünü kapattık. Boş durmak yok. Eylül ayı memleketimizin en güzel zamanı. Bu güzel günleri çay tohumu ile değerlendirmeye çalışıyoruz. İyi bir fiyat verirseler bize çok memnun oluruz. Bu çay tohumları yeni çay bahçelerinin ekiminde kullanılacak. Ayrıca yeni fabrika yapılıyor, gıdada, boya sanayide kullanacak" ifadelerini kullandı.

ÇAYKUR neden zarar ediyor?



ÇAYKUR, Türkiye'nin en büyük çay üreticisi olarak bilinir ve son yıllarda mali durumuyla ilgili çeşitli tartışmaların odağında yer almıştır.

2017 yılından itibaren zarar etmeye başlayan ÇAYKUR, 2021 yılında 503 milyon 840 bin TL zarar açıkladı. Bu zararın temel nedenleri arasında, çayın stratejik bir ürün olması, kamusal güç ve sosyal sorumluluklar gibi faktörlerin yanı sıra, dış etkenlere açık uygulamalar ve amaç dışı harcamalar gösterilebilir.

ÇAYKUR'un zarar etmesinin bir diğer nedeni ise, Türkiye'de kişi başına düşen yüksek çay tüketimine rağmen, özel sektörün payının artmasıyla pazar payının düşmesidir. 1985 yılında yaş çay alımının yüzde 95'ini gerçekleştiren ÇAYKUR, bu oranı yüzde 52'ye kadar düşürmüştür. Ayrıca, kurumun mali tablosunda büyük harcamalar, kamulaştırma masrafları ve özel sektörden fabrika alımı gibi yatırım kalemlerinden kaynaklanan zararlar da bulunuyor.

2023 yılına gelindiğinde ise, ÇAYKUR'un mali durumunda bir iyileşme gözlemlendi. 2023 Faaliyet Raporu'na göre, ÇAYKUR geçen yıl 69.2 milyon lira kâr ederken, bankalara olan kredi borçları 5.8 milyar liraya ulaştı.

Bu kâr, önceki yılların zararlarına kıyasla küçük bir miktar olsa da, kurumun mali yapısını güçlendirmek için alınan tasarruf tedbirleri, yeni pazarlama stratejileri, AR-GE çalışmaları ve kurumsallaşma sürecinin hızlandırılması gibi adımların olumlu sonuçlarını yansıtıyor.

Sonuç olarak, ÇAYKUR'un zarar etme süreci ve nedenleri, pazar dinamikleri, stratejik kararlar ve mali yönetim uygulamaları gibi bir dizi faktörle ilişkilidir. 2023 yılında elde edilen kâr, kurumun gelecekteki mali performansı için umut verici bir işaret olarak değerlendirilebilir.

Ancak, yüksek borç yükü ve geçmiş yıl zararları göz önünde bulundurulduğunda, ÇAYKUR'un mali sağlığını sürdürülebilir bir şekilde iyileştirmesi için daha fazla adım atması gerektiği açıktır.