Ayşe Hanım Teyze cari açığı soruyor

"Cari açık... Cari açık... Nedir bu cari açık? Her gün bundan söz ediliyor" diyerek Ayşe Hanım Teyzem sorgu suale başladı.  Ben de anlattım: "Ayşe Hanım Teyzeciğim" dedim, "Cari açık kabaca ülkenin döviz açığı demektir. Kazandığımız dövizden fazlasını harcayınca döviz açığı ortaya çıkıyor. Buna da cari açık deniliyor.İki büyük döviz gelirimiz var. Biri dışarıya sattığımız mallardan gelen ihracat geliri, öbürü turizm geliri. Bunların yanında taşımacıların, müteahhitlerin döviz geliri de var.En büyük döviz giderimiz ise, yurtdışından gelen malların bedeli olan ithalat giderleri. Onun yanında faiz giderleri ve diğer giderler var.Cari açık 31 milyar dolar2006 yılında ithalat gideri 131 milyar dolar, ihracat geliri 91 milyar dolar. Kısaca satın aldıklarımıza ödediklerimiz, sattıklarımızdan gelen dövizden 40 milyar dolar fazla. Turizm gelirinin etkisiyle bu fark küçülüyor ama, yılı 31 milyar dolar döviz açığıyla kapatabildik.Bunun basit anlamı şu : 2006 yılında harcadığımız döviz, kazandığımız dövizden 31 milyar dolar daha fazla.Ayşe Hanım Teyzem sordu : "İyi de... Bu 31 milyar açığı nasıl kapattık? Nereden döviz bulduk da kazandığımızdan fazla harcadık?"Anlattım: "Ayşe Hanım Teyzeciğim, dünyada yüzer gezer dövizler var. Bunlar bina arsa, şirket almak için, fabrika yapmak için ya da faiz kazanmak için ülkelere giriyor, çıkıyor. Buna sermaye hareketi deniliyor.Sermaye girişi 41 milyar dolar2006 yılında Türkiye'ye sermaye hareketiyle net 41 milyar dolar döviz girdi. Bu sayede 31 milyar dolar döviz açığını kapattık. Kalan 10 milyar dolar da döviz rezervlerimize eklendi."Ayşe Hanım Teyzem, "Bir yılda Türkiye'ye bu kadar döviz neden gelmiş ki?" diye sordu. Anlattım: "Yabancılar bina, şirket, arsa satın almak, fabrikalarını büyütmek için 18 milyar dolar döviz getirdi. 7 milyar dolar da tahvil, bono, hisse senedi satın almak için getirdiler. Özel bankalarımız ve şirketlerimiz de yurtdışından 18 milyar dolar borç aldı. Bir de nereden geldiği nereden gittiği belli olmayan dövizler var. Geçen yıl ülkeden nereye gittiği belli değil ama, 2.7 milyar dolar döviz çıkmış. İşte böylece 2006 yılını kapattık.Ayşe Hanım Teyzem, "Acaba bir yıl önce, 2005 yılında döviz açığımız neydi, nasıl kapatmıştık?" diye sual edince, onun için basit bir tablo hazırlayarak 2005 ve 2006 yıllarındaki döviz hareketlerini kâğıda döktüm, Ayşe Hanım Teyzeme verdim.Güngör Uras