ANALİZ - Bir dev şirketimiz daha satışta

MURAT ÇABAS / ANALİZ HABER

 

Özelleştirme furyası devam ediyor. Özellikle AKP iktidarı döneminde asla özelleştirilmemesi gereken karlı ve stratejik birçok kamu kuruluşu oldukça düşük meblağlara elden çıkartıldı. Dün alınan kararla özelleştirme kapsamına Türkiye'nin dev kuruluşlarından olan Türkiye Elektrik İletim A.Ş. de (TEİAŞ) dahil edildi. Konuya ilişkin Cumhurbaşkanlığı Kararı Resmi Gazete'nin dünkü sayısında yayımlandı. Buna göre, TEİAŞ'ın özelleştirme kapsamına alınmasına ve halka arza yönelik olarak özelleştirmeye hazırlık işlemlerine tabi tutulmasına 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ilgili maddesi gereğince karar verildi. 

 

İşlemler 31 Aralık 2022'ye kadar tamamlanacak

 

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan imzasıyla yayımlanan Özelleştirme İdaresi Başkanlığının (ÖİB) 4222 sayılı kararına göre, Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketinin özelleştirme kapsamına alınması ve halka arza yönelik olarak özelleştirmeye tabi tutulmasının hazırlık işlemleri, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ve ÖİB tarafından işbirliği içerisinde yürütülecek. Özelleştirme hazırlık işlemlerinin 31 Aralık 2022 tarihine kadar tamamlanmasını içeren kararın, 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanunun 3'üncü ve geçici 29'uncu maddeleri ile 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 8'inci maddesi gereğince alındığı kaydedildi.

 

500 şirkette 26. sırada

 

TEİAŞ, 2019 yılında 2,1 milyar TL kâr elde etmişti. Türkiye'nin en büyük 500 şirketinin sıralandığı Fortune 500 Türkiye Araştırması sonuçlarına göre, TEİAŞ 2020 yılında 14.9 milyar TL'lik ciroyla 500 şirket arasında 26. sırada yer aldı. 2020 yılı bilanço verilerine göre, TEİAŞ'ın varlıklarının toplam değeri 27.9 milyar TL seviyesinde bulunuyor. 
 

Şirketin Yönetim Kurulu Başkanı Orhan Kaldırım'ın TEİAŞ'ın resmi sitesinde yayımlanan ifadelerine göre, TEİAŞ, Türkiye'nin enerjisini yaklaşık 17 bin çalışan, 22 Bölge Müdürlüğü ve 10 Yük Tevzi Merkezi ile 7/24 ülkemizin dört bir yanına iletiyor. Şirket, 1970'te kurulan Türkiye Elektrik Kurumu'na (TEK) dayanan köklü bir geçmişe sahip ve TEİAŞ adıyla yola çıktığı 2001 yılından bu güne birçok başarılara imza attı. Ülkemizin ilk nükleer enerji santrali ile yapılan anlaşma çerçevesinde burada üretilen enerjiyi, elektrik iletim sistemine bağlayacak. Bu kapsamda 6 yüksek gerilim hattını inşa çalışmalarına başlandı. Şirket, "Enerjinin Gücü olmaya devam edeceğiz" ilkesiyle hareket ediyor. Fakat özelleştirme kapsamına alınmasıyla maalesef "Enerjinin Gücü" başkalarının eline geçmiş olacak!

 

AKP'nin özelleştirme karnesi kötü

 

Ülkemizde özelleştirmeler ağırlıklı olarak devasa bütçe açığı, dış açık ve cari açık verilen ekonomimize cansuyu olması için yapılıyor. Peki, sonuç olarak yapılan özelleştirmelerin gerçekten böyle bir faydası oluyor mu? Türkiye'de 1986'da başlayan özelleştirme sürecinde 2021'e kadar 70 milyar dolarlık satış gerçekleştirildi. 2002'ye kadar geçen 16 yılda 8 milyar dolarlık özelleştirme işlemi tamamlandı. AKP iktidarının 19 yılında ise özelleştirme miktarı 62.3 milyar dolara ulaştı. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (ÖİB) verilerine göre, 1986-2021 arasında özelleştirilen kurumlara ait 3 bin üzerinde taşınmaz satıldı. Aralarında TEDAŞ, Sümer Holding, PETKİM, TEKEL, Şeker Fabrikaları'nın taşınmazlarının da yer aldığı 3.9 milyar dolarlık satışların 3,7 milyar dolarlık bölümü AKP döneminde gerçekleşti. Milli Emlak Genel Müdürlüğü 2020 sonu verilerine göre, 2005-2020 arasında 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'na göre toplam 309 milyon metrekare genişliğinde 72 bin 53 adet taşınmaz satışı yapıldı. Kurumlara yapılan devirler, trampa (takas), hibe ve teşviklerle elden çıkarılan alan ise 1.5 milyar metrekareye ulaşıyor. 

 

Özelleştirmelere rağmen borçlar katlanarak arttı

 

Millete ait olan kamu kuruluşları ve Hazine arazileri bu kadar yoğun bir şekilde satılmasına rağmen, Türkiye'nin borcu katlanarak artmaya devam etti. Sonuç olarak, özelleştirmelerin kamu bütçesine hiçbir faydası olmadı. AKP'nin iktidara geldiği 2002 sonunda ülkenin dış borcu 124,9 milyar dolarken Mart 2021 itibarıyla dış borç 448,4 milyar dolara yükseldi. Uluslararası Finans Enstitüsü'nün (IIF) 2020 verilerine gore Türkiye'nin devletiyle, şirketleriyle ve bireyleriyle toplam borcu 1 trilyon 250 milyar doları aşmış durumda.

 

Özelleştirme değil, talan

 

Milli Ekonomi Modeli'nin sahibi BTP'nin merhum Genel Başkanı Prof. Dr. Haydar Baş, bu yapılanların "özelleştirme değil, talan" olduğunu belirtmişti. Mayıs 2010'da Ankara'da yaptığı konuşmada Prof. Dr. Baş şunları söylemişti: "Özelleştirmeyle beraber Türkiye'nin bütün kaynakları talan edildi. Bakınız Telekom, PETKİM, TÜPRAŞ, POAŞ, Erdemir, SEKA… Bunların yıllık vergi olarak devlete getirdikleri kar 60 milyar lira civarında idi. Devlet bu kurumların satışından bu parayı kazanamadı. Servet elimizden çıktı, para nerede? Hükümet, yönetimi 220 milyar dolar borçla aldı, bunu 680 milyar dolar borca çıkardı. Peki, bu kurumları sattık, ne işe yaradı? Özelleştirme adı altında Türkiye talan ediliyor." 
 

Prof. Dr. Baş, Yeni Mesaj gazetesinde 18 Aralık 2012'de yayımlanan "Nereye kadar özelleştirme" başlıklı makalesinde de özelleştirme ile ilgili şu tespitlerde bulunmuştu: "Küresel düzenin bir gereği, devletlerin küçültülmesinden bahsedilmekte, devletin kar getiren kurumları özellikle yabancılara ihale edilerek satışa sunulmaktadır. Küresel güçler, az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelere devletlerin küçülmesini, devlet kurumlarının, madenler başta olmak üzere yer altı kaynaklarının özelleştirilmesini tavsiye ederler. Asıl maksat, kar getiren kurumların yabancı şirketlere çok cüzi fiyatlarla satılmasıdır. Özelleştirmeler, bozuk bir ekonomi de can simidi gibi görülebilir. Ancak yabancılara yapılan satış, milli sermaye ile kurulan bu kurumların yabancıların eline geçmesi demektir ki, bu milletin emeğinin ve üretiminin dışarıya aktarılmasıdır. Yine özelleştirilen kurumlar nerede ise bir kaç yıllık getirisi mukabilinde elden çıkarılıyor. Bu devletin altın yumurtlayan tavuğu eliyle kesmesi gibidir. Özelleştirmeler ile devlet ekonomiden elini biraz daha çeker. Etkisi azalır. Piyasa yabancı sermayedarlara biraz daha sunulur… Zira sata sata satacak bir şey kalmadığında acaba hükümet hangi yola başvuracak? Üstelik, sattıkları kendilerine veya babalarına da ait değil, milletin malı millete sorulmadan satılmaktadır. Kendi topraklarımızda, kendi kaynaklarımızı artık yabancılar işletmektedir. Maden ruhsatları ile pek çok yer yabancı şirketlerin çitleri ile çevrilmiştir. Kendi ülkesinde esir gibi yaşamak noktasına itilen Türk milleti ne zaman gerçekleri görmeye başlayacak? Vatandaşımız, milli kaynaklarını ve ata yadigarı topraklarını yitirmeden, mili değerlerine sahip çıkmalıdır. Aksi halde bugün geçtiği yerlerden, yarın para verse dahi geçemeyebilir."