Yap-İşlet-Devret (YİD) modeli devlete ve vatandaşlara ekstra yük getirir
Yap-İşlet-Devret (YİD) modeli, büyük altyapı projelerinin özel sektör tarafından finanse edilerek belirli bir süre işletilmesi ve sonrasında devlete devredilmesi esasına dayanır. Ancak bu sistemin bazı önemli dezavantajları bulunmaktadır
28.04.2025 05:42:00 / Güncelleme: 28.04.2025 05:46:53
Hasan Gündoğdu
Hasan Gündoğdu
İşte Yap-İşlet-Devret (YİD) projelerinin önemli zararları:
Kamu borçlarının artışı
YİD modeli, projelerin başlangıçta devlet bütçesi üzerindeki yükünü azaltıyor gibi görünse de, uzun vadede garanti ödemeler nedeniyle kamu borçlarını ciddi şekilde artırabilir.
Yüksek kullanım ücretleri
Özel sektörün kar odaklı yaklaşımı nedeniyle otoyol, köprü veya enerji tesisleri gibi YİD projelerinde kullanım ücretleri yüksek olabilir. Bu da vatandaşın cebine doğrudan yansıyan bir maliyet oluşturur.
Şeffaflık sorunları
YİD projeleri genellikle uzun vadeli sözleşmelerle yürütüldüğü için kamu denetimi ve şeffaflık konusunda sıkıntılar yaşanabilir. Yatırım sürecindeki maliyetler ve kar paylaşımı her zaman net olmayabilir.
Devletin mali yükümlülükleri
Özel şirketler tarafından işletilen projelerde, gelir garantisi gibi düzenlemeler devletin ilerleyen yıllarda büyük yükümlülükler üstlenmesine neden olabilir. Beklenen kazanç sağlanmadığında bile devletin ödeme yapmak zorunda kalması ciddi bir risk oluşturur.
Kamu yararının geri planda kalması
Özel sektörün kar amacı güttüğü bu modelde, projelerin sosyal faydası ikinci planda kalabilir. Yani projeler halkın ihtiyaçlarına uygun değil, daha çok yatırımcıların çıkarlarını gözeten şekilde planlanabilir.
Uzun süreli taahhütler
YİD projeleri, uzun vadeli sözleşmelere dayandığı için devletin ilerleyen yıllarda farklı altyapı politikaları benimsemesini zorlaştırabilir. Değişen koşullara uyum sağlamak güçleşebilir.
Yerli firmalar için dezavantajlı olabilir
Çoğu YİD projesi büyük uluslararası şirketler tarafından üstlenildiği için yerli firmaların rekabet edebilmesi zorlaşabilir. Bu da yerli ekonomik büyümeyi olumsuz etkileyebilir.
Sözleşme ihlalleri ve hukuki sorunlar
Özel sektör ve devlet arasındaki uzun vadeli sözleşmelerde anlaşmazlıklar yaşanabilir. Bu durum, hukuki süreçlerin uzamasına ve maliyetlerin artmasına neden olabilir.
Çevresel ve sosyal etkiler
Kar amacı güden özel sektör, projeleri çevresel sürdürülebilirlikten çok ekonomik verimlilik üzerine kurabilir. Bu durum ekolojik dengeyi bozabilecek projelerin hayata geçirilmesine yol açabilir.
Kamu hizmetlerinde kalite sorunu
Özel sektörün işletme sürecinde maliyetleri düşürme çabası, hizmet kalitesinde azalmaya yol açabilir. Bakım ve işletme süreçlerinde harcamalar minimize edildiğinde, vatandaşlar düşük standartlı hizmetlerle karşılaşabilir.
Sonuç olarak, Yap-İşlet-Devret modeli bazı durumlarda devletin yükünü hafifletebilir ancak uzun vadede kamuya getireceği mali yükler ve sosyal etkiler göz ardı edilmemelidir. Altyapı projeleri planlanırken yalnızca mali değil, sosyal ve ekonomik boyutlar da dikkatlice değerlendirilmelidir.
Yorumlar
Yorum bulunmuyor.
