Türkiye'nin borcu katlanarak büyüyor

Türkiye'nin borçlarının ulusal gelire oranında yaşanan düşüş olumlu olarak değerlendirilmesine karşın yüzde 50'lik sınırın üzerinde kalarak halen çok borçlu ülke görünümde bulunuyor.Türkiye'nin toplam dış borç stoku, 1996'daki 79.3 milyar dolardan, 2004 sonunda 161.8 milyar dolara çıktıktan sonra bu yılın ilk çeyreği itibariyle 159.9 milyar dolar oldu. Böylece 10 yıllık süre içerisinde Türkiye'nin dış borçları yüzde 101.7 oranında artış gösterdi. Dış borç geri ödemesi ise yüzde 164.1 oranında artarak, 1996'daki 11.4 milyar dolarlık düzeyden bu yılın ilk çeyreği itibariyle 30.2 milyar dolara yükseldi. Aynı dönemde yüzde 200 oranında artış gösteren ihracat miktarı da, 23.2 milyar dolardan 69.7 milyar dolara çıktı. Ulusal gelirde de 1996'ya göre 2005'in ilk çeyreği itibariyle yüzde 68.1 oranında artış kaydedildi.Çok borçluluk kriterleriUluslar arası kuruluşların cari açık, işsizlik ile birlikte Türkiye ekonomisinin kırılganlık noktalarından biri olarak gördükleri borç yükünün değerlendirilmesinde kullanılan 4 temel göstergeden 2'sine göre Türkiye, halen çok borçlu ülke konumunda yer alıyor. Toplam dış borcun ulusal gelir içindeki payının yüzde 50'yi, ihracat içindeki payının yüzde 275'i, borç geri ödemelerinin ihracat içindeki payının yüzde 30'u, faiz ödemelerinin ihracat içindeki payının da yüzde 20'yi aşması çok borçluluk göstergesi olarak değerlendiriliyor. Bu göstergelerden 3'ünde sınırı aşan ülke, çok borçlu bir ülke olarak tanımlanıyor.Hazine'nin 1996 yılından itibaren yaptığı hesaplamalara göre, bu yılın ilk çeyreği itibariyle Türkiye ulusal gelirinin yüzde 51.7'si düzeyinde toplam dış borca sahip bir ülke olarak, yüzde 50 sınırını aşmış çok borçlu ülke konumunu sürdürüyor. Türkiye, IMF ile stand-by anlaşmalarının yürütüldüğü 1999 yılından bu yana toplam dış borç stokunun ulusal gelir içindeki payı ölçütüne göre yüzde 50'lik sınırın hep üzerinde kalarak çok borçlu ülke konumunda yer aldı.Bu oran, kriz yılı olan 2001'de yüzde 78 ile son 10 yılın en yüksek düzeyine ulaşmıştı. Toplam dış borçların ulusal gelir içindeki payı 2002'de yüzde 72'ye, 2003'de yüzde 60.8'e, 2004'de yüzde 54'e, bu yılın ilk çeyreği itibariyle de yüzde 51.7'ye geriledi. Bu oran, 1996 ve 1997 yıllarında yüzde 43'ler seviyesinde bulunurken, 1998'de yüzde 46.7, 1999'da yüzde 55.6, 2000'de yüzde 59.3 düzeyine çıkmıştı. Bu verilere göre, bu yılın ilk çeyreği itibariyle toplam dış borcun ulusal gelir içindeki payında ciddi bir gerileme görülüyor. Ancak, halen IMF'yle kesintisiz olarak çeşitli anlaşmalarla ilişkilerin sürdürülmeye başlandığı yıl olan 1998'deki yüzde 46.7'lik düzeye bile gelinemedi.Bir ülkenin dış borç ödeme kapasitesinin ölçümü bakımından önem taşıyan toplam dış borcun ihracat içindeki payına bakıldığında Türkiye, 1996'dan 2004'e kadar yüzde 300'ün üzerindeki oranlarla çok borçlu tanımı içerisinde yer alıyordu. Toplam dış borcun ihracat içindeki payının 2004'de yüzde 256, bu yılın ilk çeyreği itibariyle de yüzde 229.6'ya düşmesiyle yüzde 275'lik çok borçluluk sınırının altına inildi. Türkiye, halen bu kriterde yüzde 165-275 oranları arasında yer alması nedeniyle orta derecede borçlu ülke konumunda bulunuyor. Borç geri ödemelerinin ihracat içindeki payına bakıldığında da Türkiye'nin 1996'dan bu yana çok borçlu ülke olduğu görülüyor. Bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 43.3'lük oranla bu kriterde Türkiye son 10 yılın en iyi durumuna geldi. Ancak halen borç geri ödemelerinin ihracat içindeki payı yüzde 30'luk sınırın 13.3 puan üzerinde bulunuyor. Faiz ödemelerinin ihracat içindeki payına bakıldığında ise Türkiye'nin 199-2001 döneminde içinde yer aldığı çok borçlu ülke konumundan kurtulduğu görülüyor. Türkiye 2004'de yüzde 11.3, bu yılın ilk çeyreği itibariyle de yüzde 10.6 oranıyla faiz ödemelerinin ihracat içindeki payı bakımından iyileşme gösteriyor. Bu oranlarla Türkiye yüzde 12-20 arası olarak belirlenen orta derece borçlu ülke konumunun bile gerisinde kalmış oluyor.