Türkiye Çin çöplüğüne döndü

Türkiye, ucuz üretimiyle birçok sektörün adeta kabusu haline gelen Çin ile dış ticaretinde, 10 yılda 8 milyar doları aşan açık verdi. 2003'ün 11 aylık döneminde bu ülkeden yapılan ithalat rekor kırarak 2 milyar 225 milyon dolara çıkarken, düşük fatura, açıktan ödeme gibi yöntemler kullanılması nedeniyle, ithalat rakamının resmi rakamların üzerinde olduğu iddia ediliyor. Türkiye'nin yıllar itibariyle Çin'e ihracatı demir-çelik ürünleri başta olmak üzere birkaç kalemle sınırlı kalırken, Çin bu kalemlerde üretici konuma geçtikçe Türkiye'nin ihracat rakamları da giderek düştü. Son yıllarda Türkiye'nin ihracatı, mermer başta olmak üzere inşaat malzemeleri, gıda, deri ve ağaç ürünleriyle yükselme kaydetmesine rağmen, hala potansiyelinin altında bulunuyor. Çin'den ithal edilen ürünler ise büyük çeşitlilik sergilerken, 2001 yılı hariç yıllar itibariyle sürekli arttı. 1994 ile 2003 yılının 11 ayını kapsayan yaklaşık 10 yıllık dönemde, Türkiye Çin'e toplam 1 milyar 586.9 milyon dolarlık ihracat yapıldı. Bu ülkeden 9 milyar 732.5 milyon dolarlık mal ithal edildi.

Bir başka bakış açısıyla, Türkiye'nin 10 yıllık toplam ihracatı, Çin'den geçen yıl 11 ayda yapılan ithalatın oldukça altında kaldı. Türkiye'nin Çin ile ticaretindeki açık, bu dönemde 8 milyar 145.6 milyon dolara ulaştı.

10 yıl içinde sadece 1994'de fazla verdi

10 yıllık dönemde sadece 1994'de Türkiye Çin ile dış ticaretinde 97 milyon dolarlık fazla verdi. 1994 yılında Türkiye Çin'e 354.8 milyon dolarlık ihracat yaparken, 257.8 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirdi.

1994-1999 arasında Türkiye'nin Çin'e ihracatı 36.6 milyon dolara kadar geriledi. 2000'de 96 milyon dolara çıkan ihracatımız, 2001'de 199.3 milyon dolar, 2002'de 238.7 milyon dolar, 2003'ün 11 aylık bölümünde ise 447 milyon dolara yükseldi. Çin'den yapılan ithalat ise kriz nedeniyle toplam ithalatta düşüş yaşanan 2001 hariç, sürekli artış gösterdi. 2000'de 1 milyar 344.7 milyon dolara ulaşan ithalat, 2001'de 922 milyon dolara geriledi, 2002'de 1 milyar 364.3 milyon dolara çıktı. 2003 yılı Ocak-Kasım döneminde Çin'den yapılan ithalat rekor kırarak 2 milyar 225 milyon dolara ulaştı. Bu dönemde Çin, Türkiye'ninihracatında 18., ithalatında ise 6. sırayı aldı. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) bünyesinde faaliyet gösteren Türk-Çin İş Konseyi raporlarına göre, Türkiye'nin Çin'e ihracatındaki başarısızlığın önemli nedenlerinden biri, Çin tarafından bugüne kadar uygulanan tarife ve tarife dışı engeller olarak ortaya çıktı. 2001 sonunda Çin'in Dünya Ticaret Örgütü'ne girişinin bu açıdan önemli bir gelişme olduğu kaydedilirken, Türk firmalarınca, muhabir bankacılık ilişkilerindeki eksiklikler, taşımacılık sorunları, standartlar ve telif haklarında yaşanan sıkıntılar, Türk firmalarının Çin'i uzak bir pazar olarak değerlendirmesi, pazara yönelik bilgi eksikliği gibi sorunlar da dile getiriliyor.

En büyük sorun, teyitli

akreditif açılmaması

Çin'e dönük Türk firmaları tarafından dile getirilen en önemli sorun, Çin bankalarının teyitli akreditif açmaması olarak gösteriliyor. Bu kapsamda Çin veya diğer ülkebankalarınca açılan akreditiflere teyit eklememesi veya dünya bankalarının Çin bankaları tarafından açılan akreditiflere teyit eklemesini engellemesi de sorun oluşturuyor. Dış ticaret ödemelerine ilişkin kuralların henüz yeterince standart olmaması ve olay bazında değerlendirilebilmesi ise ikinci sorun olarak sıralandı. Bu sorunların zaman içinde çözülmesi beklenmekle birlikte, uzun süreli ticari ilişki kurulmadan ve firmalar arası güven ortamı oluşmadan, herhangi bir firmanın bu ülke firmalarıyla teyidli akreditif olmadan alım-satım ilişkisine girmesi de riskli kabul ediliyor. Pazar koşullarındaki değişiklikler sözkonusu olduğunda Çin'li firmaların daha önce üzerinde anlaşılmış alım-satım koşulları üzerindedeğişiklikler yapmak istemesi, Türk firmalarını, ürünlerini gümrüklerden çekmeyecekleri baskısı ile yeni koşullar üzerinde anlaşmaya zorlamaları da zaman zaman karşılaşılan durumlar arasında yer alıyor.

Çin, kolay ve kapıları açık bir pazar değil

Türk-Çin İş Konseyi'nin raporunda, dış ticaretin Türkiye'nin aleyhine gelişmesinde Türk tarafından da kaynaklanan bazı nedenler bulunduğu belirtilerek, şu görüşlere yer verildi:

"Türk firmaları, özellikle geleneksel pazarlarda sorun olmadığı, ekonomik sıkıntıların yaşanmadığı dönemlerde yeni pazar arayışı konusunda istekli davranmamakta, geleneksel pazarların alışılmış ve kabul gören dolayısıyla kolay alım-satım koşullarının dışına çıkmak istememektedirler. Yeni pazarlara açılmanın aynı zamanda ciddi bir finansal kaynak gerektirebilecek bir konu olması firmaları bu tür faaliyetlerden uzak tutmaktadır.