Savaş uzarsa, ekmeğe erişim zora girer!

Dünyanın ilk evcilleştirilen tahıllarından ve ekolojik toleransı en yüksek ürünü olan buğday, savaşlar ve iklim krizi nedeniyle insanlığın gıda güvenliğini riske atacak seviyelere gelmiş durumda. İnsanoğlu gibi değişik iklim ve koşullara hızlı uyum sağlayan bir tahıl olan temel besin maddesi buğday, uygarlığın da temel taşlarından. Ancak son yıllarda artan iklim değişikliğinin etkileri ve Rusya-Ukrayna savaşıyla buğday arzında hem azalma hem de üretilen hububat navlununda ciddi sorunlar yaşanıyor. Uzmanlar, bu sorunun gıda kıtlığına yol açacağını düşünmüyor lakin maliyetleri artıracağını ve bazı ülkelerin erişiminin zorlaşacağını belirtiyor.

Önce tohum bozuldu

Önce tohumun bozulması, ardından toprağın zehirlenmesi dünyanın bilindik sorunlarıyken buna bir de tedarik zincirlerindeki kırılma ile üretilen buğdayın satılamaması gibi yeni sorunlar eklendi. Teknolojiyle zirai üretim ve gıda çeşitliliği artsa da Rusya-Ukrayna savaşıyla temel besin maddesi buğdayın dünyanın çeşitli bölgelere ulaştırılmaması dünyada gıda güvenliği endişesini tetikledi. Rusya-Ukrayna savaşının yanında Çin'de aşırı yağışların neden olduğu seller ve Hindistan'ı vuran aşırı sıcaklar, dünyaya alarm sirenleri çaldırıyor. Dünya buğday arzı ve ihracatında önemli role sahip Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş, buğday arzının olumsuz etkilenmesine, Ukrayna'daki buğday ihracatının durma noktasına gelmesine sebep oldu.

Ekmek sepeti dolu ama kimseye faydası yok

Savaş buğday fiyatlarını 14 yılın en yüksek seviyesine çıkarırken, Ukrayna depolarında yaklaşık 40 milyon ton tahıl ihraç edilmeyi bekliyor. Yüzyıllardır önemli buğday üreticisi konumunda ve Avrupa'nın 'ekmek sepeti' olarak adlandırılan Ukrayna, dünyanın en büyük 5'nci ihracatçısı olarak öne çıkıyordu. Yaklaşık yüzde 70'i verimli topraklarla kaplı Ukrayna'nın 32 milyon hektarlık ekilebilir araziye sahip olduğu belirtiliyor ve bu tüm Avrupa Birliği'ndeki (AB) ekilebilir arazinin 3'te 1'ine denk geliyor. İklim ve tarım üzerine dünyadaki verileri işleyen Gro Intelligence adlı grubun araştırmacılarından William Osnato, şirketinin "dünyada 10 haftalık tüketime yetecek buğday stoku kaldığı" yönündeki rapora ilişkin değerlendirmede bulundu.

Fiyatlar yine artabilir

Osnato, Ukrayna'dan buğday ihracatı sağlanamazsa, hasat dönemi yaklaşan 15-20 milyon ton buğdayın riske atılacağına dikkati çekti. Birleşmiş Milletler ve uluslararası camianın buğday ihracatına yönelik Rusya ile müzakerelerde bulunduğuna değinen Osnato, çözüm bulunamazsa Temmuz ayında buğday fiyatlarında artış görüleceğini aktardı. Osnato, dünyada yetiştirilen buğdayın dörtte üçünün kışlık buğday olduğunu ve bunun çoğunluğunun kuzey yarım kürede (ABD, Avrupa, Ukrayna, Rusya, Hindistan ve Çin) yetiştirildiğini söyledi. Rusya-Ukrayna savaşından önce hali hazırda bir buğday sıkıntısı yaşandığını dile getiren Osnato, bunun savaşla daha da derinleştiğinin altını çizdi.

Kıtlığa yol açmaz

Uzmanlar, buğday ve gıda güvenliğindeki sorunlarla ilgili çizdikleri "felaket senaryolarına" rağmen kıtlık noktasına gelinmediğini vurguluyor. Ancak bu durumun fiyatlara etkisinin büyük olacağını aktarıyor. Zira az gelişmiş ülkeler başta olmak üzere finansman sorunu yaşayan ülkelerin buğdaya ücretlendirme nedeniyle erişememesi kısa vade de IMF ve dünyaya ekstra yük oluşturacak. Osnato, dünya üzerinde bir kıtlık ya da benzeri bir noktaya gelinmediğini vurgularken, bunun herkes için daha fazla paraya mal olacağının altını çiziyor. Osnato'nun teorisine göre, Ukrayna'dan ihracatın tekrar başlaması durumunda ise fiyatlarda bir miktar olumlu rahatlama olacak. William Osnato, gıda fiyatlarında görülecek olası artışın Kuzey Afrika ve Orta Doğu gibi ülkeleri zora sokacağını, ithalat maliyetleri nedeniyle IMF'ye ya da dünya yardımlarına ihtiyaç duyabileceğini söyledi. Uzmanlar, buğday krizindeki tek faktörün savaş olmadığını, savaş öncesinde de kuraklık nedeniyle hali hazırda arz sorunu başladığını, savaş ile bunun daha da derinleştiğini anlatıyor.

Fiyatlar zaten yükseliyordu

Osnato, "Buğday fiyatları geçen seneden beri yükselişteydi. Rusya'nın Ukrayna'ya saldırmasından sonra buğday piyasası yükselişe geçti. İşgalin başlangıcından bu yana buğdayda yüzde 30'luk fiyat artışı gerçekleşti" dedi. Savaş sonrası bu yüzde 30'luk artışın tersine dönüşü beklense de arza bir katkısı beklenmiyor, sadece fiyatlarda rahatlama olması öngörülüyor. Birleşmiş Milletler İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi (OCHA) Sözcüsü Jens Laerke ise, savaşın başından beri buğday ve mısır fiyatlarının yüzde 30 artmasıyla 'dünyanın en savunmasız ülkelerinde gıda krizini şimdiden çok fazla artırarak' başka bir noktaya evirildiğini anlattı. Laerke, tüm ülkeleri piyasalarını açık tutmaya, haksız ve gereksiz ihracat kısıtlamalarına direnmeye ve kıtlık riski olan ülkelere rezervler sunmaya çağırdı. AA