Papa'dan Araplara çengel

RECEP BAHAR / HABER ANALİZ

 

Katolik dünyasının siyasi ve dini lideri Papa Franciscus, Papa 6. Paulus'un 1963'te başlattığı, John 2. Paul'un 1990'lı yıllarda hızlandırdığı 'dinlerarası diyalog' sürecini ivme katmak üzere Arap dünyasına seri ziyaretler düzenliyor. Papa, Şubat ayı başında Birleşik Arap Emirlikleri'ne (BAE) gitmiş, burada Abu Dabi Veliaht Prensi Muhammed bin Zayed'in hazır ola geçirmişti.

Papa'nın Arap dünyasında ikinci durağı Fas oldu. Başkent Rabat'ta Fas Kralı 6. Muhammed'le görüştükten sonra konuşma yapan Papa, ziyaretinin dinlerarası diyalog ve tanışma için bir fırsat olduğunu, dayanışma toplumu inşa etmek için devamlı bir diyalog kültürü, karşılıklı işbirliği ve anlayış oluşturulması gerektiğini savundu. Fas Kralı 6. Muhammed ise ülkesinin sıra dışı bir gün yaşadığını belirterek, Papa'nın ziyaretinin, Fas ve Vatikan arasındaki uzun süreli ilişkilerin bir göstergesi olduğunu aktardı. Papa'nın İslam dünyasındaki ziyaretlerinin perde gerisinde ise ABD Başkanı Trump ve Suudi Arabistan Veliaht Prensi Selman bin Muhammed yer alıyor. 

 

Bir diyalog ekseni daha

 

Dinlerarası diyalog misyonu, 1996 yılında Türkiye'ye Fetullah Gülen tarafından getirilmişti. Bu misyonu Bülent Ecevit'in başbakan, Devlet Bahçeli'nin başbakan yardımcısı olduğu 57. Hükümet, siyaset platformuna taşımıştı.

Bu dönemde Diyanet İşleri Başkanlığı'nda 'dinlerarası diyalog dairesi' ihdas edilmişti. Akabinde Ak Parti hükümetleri de 'dinlerarası diyalog' projesine destek vermiş, Türkiye İspanya ile birlikte Medeniyetler İttifakı projesini hayata geçirmiş, bu süreçte Papa'nın iki kez Türkiye'yi ziyaret etmesi sağlanmıştı. İlk ziyaret 2006'da Papa 16. Benedictus tarafından yapıldı.

Papa Benedictus, dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından havalimanında karşılanmış, dönemin İstanbul Müftüsü Prof. Dr. Mustafa Çağrıcı ile Sultanahmet Camii'nde 'huzur duruşu'na imza atmıştı!

İkinci ziyaret ise Kasım 2014'te mevcut Papa Franciscus tarafından gerçekleştirildi. Papa Franciscus, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın davetlisi olarak Türkiye'ye gelmişti. 

 

Yeni dalga BAE'den başlatıldı

 

Papa Franciscus, son dönemde Arap dünyasında başlattığı dinlerarası diyalog atağıyla dikkat çekiyor. Papa Franciscus, Şubat ayının başında Birleşik Arap Emirlikleri'nin (BAE) başkenti Abu Dabi'ye üç günlük ziyaret gerçekleştirmişti.

Ziyaret, Abu Dabi Veliaht Prensi Muhammed bin Zayed'in 2016 yılındaki Vatikan ziyaretinde yaptığı davet üzerine gerçekleşti. Ziyaretin Arap yarımadasına yapılan ilk Papa ziyareti olması ve BAE'nin ilan ettiği '2019 hoşgörü yılı'na denk düşürülmesi dikkat çekiyordu.

Ezher Üniversitesi Şeyhi Ahmed et-Tayyib, Papa'yı havaalanında kucaklayarak karşılamış, ziyareti esnasında hemen hemen hiç yalnız bırakmamış, beraberce 'İnsanî Kardeşlik Zaptı'nı (Human Fraternity Document)' imzalamıştı. Metne Hıristiyanlar adına Papa imza atarken, Müslümanlar adına Ezher Şeyhi Ahmed et-Tayyib'in imza atması özellikle dikkat çekiyordu. Papa ziyaretindeki misyonuyla Ahmed et-Tayyib'e 'dinlerarası diyalog' projesinde liderlik rolü verildiği düşünülüyor.

Ziyaret kapsamında Abu Dabi'nin dünyaca tanınan Şeyh Zayed Camii'nde farklı dinlerden sayıları 700'ü bulan dinî liderin katıldığı 'dinlerarası diyalog' toplantısı gerçekleştirilmişti. Papa'nın Zayed stadyumunda çoğu Filipinli 120 binin üzerinde Hıristiyan'a ayin yaptırması da ziyaretin özellikle dikkat çeken yönlerinden biriydi. 

 

Trump-Papa el ele

 

Papa Franciscus, Nisan 2017'de Mısır'a 'dinlerarası diyalog' temalı bir ziyaret gerçekleştirmişti ve El Ezher Şeyhi Ahmet et-Tayyib ile bu bağlamda bir toplantı gerçekleştirmişti. Yakın gelecekte Papa'nın Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'ı da ziyaret etmesi muhtemel görünüyor.

Papa'nın son dönemdeki ziyaretleri, ABD Başkanı Trump'ın Orta Doğu politikası ile aynı eksende cereyn ediyor. Papa'nın Orta Doğu hamlesinin, Trump'ın İsrail'in güvenliğini sağlamak ve genişlemesini teşvik etmek amacıyla Mayıs 2017'de Riyad'da oluşturduğu BAE-Suudi Arabistan-Mısır hattı ile paralellik arzetmesi de dikkat çekiyor.

Zaten Trump, Mayıs 2017'deki Orta Doğu turuna Riyad'dan başlamış, akabinde İsrail'i ve Vatikan'ı ziyaret etmişti. Fas da bu halkanın Batı Afrika'daki temsilcisi olarak öne çıkıyor. Bu sürecin devamında Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman, 2017 sonunda İngiliz The Guardian gazetesine verdiği mülakatta, 'ılımlı İslâm' projesini lanse etmişti. 

 

BAE'nin yüzde 35'i Hıristiyan

 

200 farklı etnik gruptan insanın yaşadığı BAE'de nüfusun yaklaşık yüzde 90'ının yabancılardan ve çoğunluğu Hıristiyanlar olmak üzere neredeyse yüzde 30'unun ise gayrimüslimlerden oluştuğu biliniyor. Halen76 kilisenin bulunduğu BAE'de ilk kilisenin 1965'te Abu Dabi'de açıldığı biliniyor. Muhammed bin Zayed'in Papa'nın ziyareti anısına Abu Dabi'de bir 'Dinler Evi' inşa etme talimatı verdiği söyleniyor. Benzer bir kompleks Antalya'da Belek'te yer alıyor. 

 

Kudüs Beyannamesi

 

Öte yandan Papa ile Fas Kralı 6. Muhammed başkentteki Kraliyet Sarayı'nda 'Kudüs Beyannamesi'ne imza attı. Beyannamede, insanlığın ortak mirası, buluşma noktası ve üç dinin mensuplarının barış içinde bir arada yaşamasının sembolü olan Kudüs'ün korunması çağrısı yapıldı. Kudüs'ün çok dinli bir şehir özelliğini koruma ve geliştirme çağrısında bulunulan beyannamede üç dinin ibadet hakkının, barış ve kardeşliğin geleceği için garanti altına alınması gerektiği belirtildi.