Namık Kemal'in emanetleri yok edildi

2006 yılından itibaren Yunanistan'da envanter çalışması yapan Marmara Üniversitesi Mimarlık Tarihçisi Dr. Neval Konuk Halaçoğlu, Tanzimat Döneminin en önemli düşünce, sanat ve siyaset isimlerinden Namık Kemal'in Rodos'ta inşa ettirdiği cami, mektep gibi tüm yapıların İtalya ve Yunanistan tarafından kimlikleri değiştirilerek yok edildiğini, sadece Kandilli Mektebinin yıkıntı olarak günümüze ulaştığını söyledi.
Dr. Neval Konuk Halaçoğlu, Rodos'a giderek, 'Vatan şairi' Namık Kemal'in Rodos mutasarrıflığı görevi sırasında halkın ihtiyacına binaen yaptırdığı cami, mektep, mescit gibi mimari yapıların izini sürdü ve bu eserlerin dönüşümlerini ve güncel durumlarını yerinde gözlemledi. Namık Kemal'in 15 Ekim 1884'ten 24 Kasım 1887'ye kadar süren adadaki inşa faaliyetlerini incelen Konuk, araştırmalarının sonucunu paylaştı.

12 yıllık bir araştırma

Konuk, Rodos'ta yaptığı arazi çalışması sonucunda Türkçe ve Yunanca yayınların incelenmesiyle elde ettiği yaklaşık 12 yıllık bilimsel bir araştırmanın sonucunda, adada Namık Kemal tarafından inşa ettirilen mimari yapıların tarihçesi, inşa süreçleri, arşiv fotoğrafları ile günümüzdeki mevcut durumlarının tespitinin ilk kez yapıldığını söyledi.
Rodos'ta kaldığı 3 yıl bir ay gibi bir sürede Namık Kemal'in halkın refahı için mücadele ettiğini belirten Konuk, "Namık Kemal, adada Türk nüfusunun artmasını ve milli kültürün korunmasını temin yolunda şuurlu bir siyaset yürüttü. Sultan 2. Abdülhamid'e mektup göndererek, görev yaptığı sırada eğitimin yanı sıra iskan ve nüfus politikalarına da özen gösteren Namık Kemal Bey, bölgedeki Türk nüfusunda gözlenen azalmanın ileride devlet açısından olumsuz sonuçlar doğuracağına dikkatleri çeker" diye konuştu.

Müslüman nüfus hızla azaldı

Adadaki Müslüman nüfus hakkında bilgi veren Konuk, sözlerini şöyle sürdürdü: "Namık Kemal, adada Müslüman sayısının hızla azaldığını fark etti. Namık Kemal Bey, Rodos'ta 1000'i köylerde olmak üzere yaklaşık 6000 Müslüman olduğunu ve imparatorluğun hiçbir yerinde Müslümanların bu adada olduğu kadar hızlı azalma göstermediğini bildirir. Yunan faaliyetlerine istinaden, böyle giderse elden çıkma tehlikesi dahi bulunabileceğini hatırlatır."
Namık Kemal'in adada bazı Türklerin din değiştirdiğini fark ettiğini aktaran Halaçoğlu, "Müslümanların, 24'ünün din değiştirdiği anlaşılır. Bunun sebebi kendilerine sorulduğunda, İslamiyet'e dair Besmele'den başka bir şey bilmediklerini ve onun için Hristiyan olduklarını söylerler. Mutasarrıf Namık Kemal Bey, yaşanan bu olay neticesinde, halkın eğitim ve din terbiyesi alması için köylerde sayıca çok az olan cami ve mekteplerin çoğaltılmasını, din değiştirilmesinin önlenmesi için gerekli bulur" diye konuştu.

Namık Kemal'in yaptırdığı camiler

Namık Kemal'in, Arnita Köyünde Hamidiye Camii, Kalamina Köyünde Valide Tir-i Müjgan Sultan Camii ve Çayır Köyünde Şehzade Ertuğrul Camii'ni yaptırdığı bilgisini veren Konuk, Namık Kemal'in bunları Sultan 2. Abdülhamid'e bir mektupla bildirdiğini, bunun üzerine de yaptığı hizmetten dolayı padişah tarafından imtiyaz madalyasıyla ödüllendirildiğini söyledi.

Tir-i Müjgan Camii, kiliseye çevrildi

Kalamina Köyündeki Tir-i Müjgan Sultan Camisinin durumunu anlatan Konuk, şu bilgileri verdi: "Tir-i Müjgan Camii, 1927-1929 yılında İtalyanlar tarafından yapılan bir dönüşümle, Katolik Kilisesine çevrildi. Yapı, Zafer Leydimiz (Our Lady of Victory) Santa Maria Kilisesi olarak faaliyet gösteriyor. Günümüzde Neohori semtinde, Kathopouli Caddesi, numara 45'te yer alan caminin, minaresi yıkılmasına rağmen ana kütlesi korunmuştur. Ancak son cemaat yeri yıkılmış, kubbe kasnağındaki pencereler kapatılmıştır. Rodos'ta İtalyanlar tarafından üslubu ve işlevselliği değiştirilen Osmanlı mimari eserlerinden Hükümet Konağı binasından sonra tarafımdan tespit edilen ikinci eserdir." AA