Kapalıçarşı'da işler kesat

Günde binlerce turisti ağırlayan Kapalıçarşı'da "Kapalıçarşı Esnafının Dünden Bugüne Kültür ve Turizme Katkılarının Sosyolojik Tahlili" kapsamlı bir çevrimiçi anket çalışması gerçekleştirildi. Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı önderliğinde Avrasya Üniversitesi Sosyal Hizmet Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Nihan Kalkandeler'in de aktif görev aldığı çevrimiçi araştırmaya 62 Kapalıçarşı esnafı katıldı. Araştırma, genel olarak Kapalıçarşı'nın kültür ve turizme katkılarını saptamak, esnafın yerli ve yabancı turizme bakış açısını irdelemek, esnaflık mesleğinin bilinmeyen zorluklarına ışık tutmak, pandemi sürecinin etki ve sonuçlarını analiz etmek, mesleğin geleceğine dair önerileri ortaya koymak amacıyla gerçekleştirildi.

Kapalıçarşı da Türkiye gibi

Kökenlere bakıldığında Ağrı'dan Kırklareli'ye ülkenin dört bir yanından göç etmiş olan katılımcıların yüzde 27.4 oranla 11 yıldan fazla süredir İstanbul'da yaşadığı anlaşıldı. "İstanbul'a geliş nedeniniz nedir?" sorusuna esnafın yüzde 24.2'si 'geçim kaynağı elde etmek için', yüzde 21'i 'kendi isteğimizle ailece göç ettik' ve yüzde 17.7'si 'eğitim sebebiyle' yanıtını verdi. Katılımcıların yüzde 45.2'sinin doğma büyüme İstanbullu olduğu belirlendi. Çalışma durumu analizinde katılımcıların yüzde 35.5'inin ücretli çalışan, yüzde 41.9'unun dükkan sahibi ve yüzde 14.5'inin kiracı olduğu görüldü. Kapalıçarşı'da hem okuyup hem para kazanmak durumunda olan öğrencilerin de çok düşük oranla çalıştığı belirlendi. Faaliyet alanı açısından bakıldığında katılımcıların yüzde 22.6'sının çanta ve deri ürünleri satan, yüzde 19.4'ünün kuyumculuk yapan, yüzde 17.7'sinin ise hediyelik eşya satışı yapan esnaflar olarak ön planda yer aldıkları belirlendi. Bunun yanı sıra, antik eşyalar, gıda içeçek, tütün ürünleri, lokum, deri, turistik eşya, el halısı, ayakkabı satışı yapan, kafe-restoran işleten, taş işçiliği yapan ve döviz bürosu olarak kapalı çarşıda yerini almış esnaflar dikkat çekti.

Yerli turist pazarlık yapıp almıyor

Esnafın iletişim kurmakta sıkıntı çekmesinin nedenleri sorulduğunda; müşteriyi memnun etmenin zorluğunu yaşayanların oranı yüzde 41.9, yerli turistlerin sürekli pazarlık yapıp hiçbir şey satın almadan gitmelerinden dolayı sıkıntı yaşayan esnafın oranı yüzde 21, aynı şekilde yabancı turistin de pazarlık yapıp hiçbir şey satın almamasından dolayı sıkıntı yaşayan esnafın oranı yüzde 8.1 ve dil problemi yaşayan esnafın oranı ise yüzde 14.5 olarak belirlendi. "Yerli turistin mi yoksa yabancı turistin mi ilgisini çekmeyi tercih ediyorsunuz?" sorusuna ise katılımcıların yüzde 75.8'i 'yabancı turistler', yüzde 12.9'u ise 'yerli turistler' yanıtını verdi.

Pandemide kiralar esnafı zorladı

Araştırma, pandemi sürecinde esnafın maddi yönden zarar gördüğünü ve en çok da dükkan kiralarını ödeme zorluğu çektiklerini gözler önüne serdi. Satış yapamadığı için kazanç elde edemeyen ve kiralarını da ödeyemeyen esnafın kepenk indirdiği, ekonomik yönden büyük ölçüde sıkıntı yaşadıkları, turist gelmediği için zarar ettikleri, herhangi bir destek alamadıkları ve zor zamanlar geçirdikleri anlaşıldı. Hatta sağlık problemi yaşayanların, Covid'e yakalanmaları nedeniyle yaşamını yitirenlerin ve dükkanını kapatanların da olduğu gözlemlendi. Psikolojik anlamda kaygı, korku, endişe yaşadıklarını belirtenler de pandemi sürecinin esnafın iş ve özel yaşamında olumsuz etkilere sebep olduğunun anlaşılmasını sağladı. Pandemi sürecinde iş yapabilen esnaf ise Rusya, Azerbaycan, Arabistan, Pakistan, Balkan ülkeleri, Polonya'dan gelen turistlere satış yapabildiklerini belirtti. Bu durum ise yabancı turistin satışlara belli bir ölçüde de olsa hareketlilik kattığını gösterdi. Türkiye'den yerli turist ziyaretinin olmaması nedeniyle yerli turizmin durma noktasına geldiği tespit edildi.