İnsan alemin, kâinatın özüdür

Allah'ın olmadığı bir mekân, Allah'ın olmadığı bir zaman yok. Zamandan ve mekândan da münezzehtir. Zamanın zamanı, mekânın da mekanıdır. Yani sana şah damarından, senden yakın olan Allah.  

Bu kadar bize yakın olan Allah'tan, biz o kadar uzağız ki, fersah fersah. Anlatabildim mi?

İşte Allah'a olan uzaklığımızı, yakınlığa tebdil etmedikten sonra bütün yaptığımız işlerin ne zevk-i manevisini, ne feyzini, muhabbetini alabiliriz. Ne de bunun bereketini görebiliriz.

Şimdi aslında biz, o nefsin verdiği gözlükle dünyaya, bütün kâinata iç tabiatımıza, dış tabiatımıza onlarla bakıyoruz. Emmârede çok uzaktayız. Levvâmede biraz daha. Mülhimede artık zaman zaman ondan birtakım sinyaller alır. Mutmainnede, Allah'tan eminiz. Anlatabildim mi?

Onun üstündeki makamlarda her zaman Allah'la berabersin. Seyri maallah, Allah'la seyredersin. Allah'la yürürsün. Allah'la oturursun, Allah'la kalkarsın.

İhsan haline vardığın zaman evet gene sonunu görmezsin ama O'nunla olduğunu çok iyi bilirsin. O'nun huzurundasın. O, seni murakabe ediyor. O zaman da sen dört dörtlük bir kul olursun. Allah bize böyle bir kul olma lutfunu ihsan eylesin.

Olayın esası, varlık âleminin var oluş hikmeti Cenâb-ı Hakk'ın evvela kendinin bilinme arzusudur.

Yani, sadece bu mukevvenat tek maksatlı olarak insan için yaratılmıştır ama yaratılışının asıl sebebi de Allah: "Ben gizli bir hazine idim bilinmeyi murad eyledim."  Kutsi hadis bu.

"Onun için bu varlık âlemini halk ettim." Yani biz, muazzam bir evren var. Bu evrende sonsuz diyebileceğimiz malzeme silsilesi yoğunluğu ve bütün bunlarda gelişi güzel başıboş yaratılmamış. Bir denge bir hesap bir mizan üzerine halk edilmiş.

Bunların yaradılışının asıl nedeni de gördüğümüz veya göremediğimiz keşfettiğimiz veya keşfedemediğimiz bu evrenin gerek duygu yönünden gerek fikir yönünden gerek madde yönünden insanın emrine musahhar olmasından geçiyor.

Bir başka manada insan eğer kurallarını kaidelerini kanunlarını vaz edebilir ise etrafındaki mahlûklardan malzemelerden istifade ettiği gibi aklının ucuna bile gelmeyen bu sonsuz mükevvenatın derinliklerinden de istifade edebilir.

Yani, niye böyledir? Çünkü bütün bu âlemleri Cenâb-ı Hak varlığının tecellisinden Esma'sının tecellisinden, Efâl'inin tecellisinden, Zât-ı Bâri'nin tecellisinden vücud buldurmuştur.

Onun için her ismin tecellisi farklı bir varlığın vücuda gelmesine sebep olmasına rağmen insan dediğimiz en mükemmel varlığın vücuda gelmesi Esma'dan, Fiil'den ve Zât-ı Bâri'nin tecellisinden ibarettir.

Bir başka manada şunu diyebiliriz: Bu sonsuz mükevvenatın tecellisi ile sadece insan için vuku bulan tecelli aynı şeydir. O halde diyebiliriz ki: İnsan zübde-i âlemdir. Âlemin özüdür. Kâinatın özüdür.

Mana olarak bu sonsuz âlemde ne varsa onun iç tabiatında mevcuttur. Meknuzdur. Gizlidir. Bir hazine olarak mevcuttur. Madde olarak da bütün bu kâinatta mevcuttur.

Yani insan eşittir bu âlem de diyebilirsiniz. Allah bu kadar bu âlemi, insanın emrine musahhar kılmasına bakmamız münasebetiyle diyoruz ki: Demek Allah bu varlıkların tamamını insanoğlunun emrine girsin, hizmet etsin diye yaratmış, vücuda getirmiştir.

Peki, ikinci bir soru geliyor: E, neden bu kadar sonsuz bir âlemin bu insana verilmesinin nüktesi olsun? Nedir bundaki sebep? Ha! Onun sebebi de, insan Allah'ı tanısın, bilsin, O'na kul olsun için.

Her şeyi onun emrine musahhar kıldı. Doğru ama o insanı da, Allah'ın zatına kul olsun, onu tanısın, onu bilsin diyedir.

O halde burada enteresan bir kapı var. Şayet biz bu mevcudatın her nev'inden istifadeyle Allah'ı tanıyorsak, yaratılışımızın hikmetini sırrını kavradık demektir.

Hayır, hiçbir şey anlamadık, gelişigüzel bir hayat tarzı içerisine girdik efendim nerden gelip gittiğimizi bilmiyoruz. Nereye doğru ilerliyoruz, bundan haberimiz yok.

Allah'tan gelip Allah'a gideceğinden habersiz olarak yaşantısını değerlendiren insanın Niyazi Mısrî Hazretlerinin dediği gibi: "Nereden gelip gittiğini anlamayan hayvan imiş." 

Onun mesabesinde çok zavallı bir hayat yaşamakla bu güzel âlemi boşa geçirmiş oluruz.

Yani, bizim yaradılışımızın ana esprisi bizi, yaratanı tanımak, bilmektir. Niye onu bilmekti? …

Bu mükemmel hayatın düzenin felsefesi bu olmaması lazım. Yani bu eşyanın hakikatini, yaradılışının hikmetini, sırrını kavraması lazım.

O zaman işte insan olduğunun farkına varır. Bunun ne manaya geldiğini idrak ederek de yüce Rabbine teşekkür eder. Beni seçtin, sevdin, ne güzel lütuflarda bulundun. Hayır, bunu bilmedi uzak oldu. Hakikaten anlamamış bu işlerin sırrına varmamış bir hayvan mesabesinde olur.

Onun için varlık âlemi insana hizmet eder. Eğer insan bunu idrak ederse, Allah'ı bilmede de en şerefli bir mevkie yükselir. Orada Allah'a kulluk eder, deriz öz olarak efendim." (Prof. Dr. Haydar Baş Ramazan Sohbetlerinden)