Erzurum'un yanlış bilinen doğruları

Tarih 1828. Rus işgali… 1878-79 Rus Harbi… 1915 Rus işgali… Ve hemen ardından Ermeni katliamları… Son 150 yılda öyle acılar çekti ki Erzurum halkı, birbiri ardına yaşanan savaşlar toplumu derinden yaraladı. Savaşların Erzurum halkı üzerindeki olumsuz ve az da olsa olumlu etkilerini eğitimci yazar Murat Ertaş anlattı.Erzurum’un Rus işgalleri ve peşi sıra gelen Ermeni katliamlarıyla tarifsiz acılar yaşadığını vurgulayan Murat Ertaş, özellikle 1915 yılındaki Rus işgali ve sonrasında yaşanan katliamlarla kentteki erkek nüfusunun neredeyse tamamen ortadan kalktığını dile getirdi.Savaşların insanların tüm hayatını değiştirdiğini anımsatan eğitimci yazar Ertaş, gelenek, örf adet ve törelerin bile bu doğrultuda değişkenlik gösterdiğine dikkat çekti. Günümüze kadar gelen ve zamanla yanlış anlaşılan ‘kadının erkeğin arkasından yürümesini’ değerlendiren Ertaş, şunları söyledi.Çocuklar büyüklerin yanında sevilmez“Yanlış anlaşılan bir diğer sosyal gerçek ise Erzurum’da özellikle babalar başkalarının yanında çocuklarını sevmez. Zamanla yayılan bu davranış biçiminin altında yine ince bir mesaj var. Savaş nedeniyle erkek nüfusunun tükendiği Erzurum’da öksüz ve yetim çocuk sayısı bir hayli fazladır. Her hangi bir mecliste evin babası kendi çocuğunu başka çocukların yanındaki sevmez ki o çocuklar babalarını hatırlayıp üzülmesinler. O dönemde Kazım Karabekir Paşa bu durumu gözeterek öksüz çocuklara sahip çıkmış, Firdevsoğlu Kışlası’nda yurt yaparak bu çocukları barındırmıştır. Ayrıca o yıllarda Yoncalık semtindeki askeri hastane öksüzler yurdu olarak kullanılmıştır.”Kadını korumak için müthiş fedakârlık “Geçen zaman içinde ciddi tartışmalara neden olan ‘kuma alma’ meselesi de tamamen savaşta eşlerini kaybeden kadınların geçinmelerini sağlamak içindir. Bu durumu doğru okumak gerekir. Bir savaş gerçeğini unutarak, yaşanılan acıları göz ardı ederek, tartışırsanız saçma sapan sonuçlar ortaya çıkarırsınız. Erzurum’da yüzde 70 kadın nüfusu var ve erkek nüfusu yok denecek kadar az dolayısı ile kadınların savaş şartları ve sonrasında hayatta kalmaları için evlenmeleri lazım. Hatta bazı evli kadınlar savaşlarda eşlerini kaybeden çok sevdikleri komşularını korumak amacıyla eşlerine teklif etmişlerdir. Birden fazla kadınla evlenmenin altında yatan gerçek budur.”Acıdan ve ölümden göçe kaçış“Erzurum ilk göçlerini savaştaki firarilerle vermiştir. Osmanlı’nın son elli yılında üç Rus işgali ve bir Ermeni katliamı vardır. İnsanlar acı çekmekten, ölmekten bıkmışlar. Kadınlar adeta ölmeleri için çocuk doğurur olmuşlar. Bu nedenle insanlar göç etmeye başlamışlardır. Deniz yoluyla Trabzon üzerinden İstanbul’a, karayolu ile iç Anadolu’ya ve batıya göç özellikle 1914 yıllarında daha da artmıştır. Bu Erzurum’un ilk defa büyük manada İstanbul veya Anadolu’nun batısıyla ilişkilerinin kurulmasının temelleridir.” İHAErzurum Atatürk’e sahip çıktı“Erzurum Osmanlı’nın son dönemde yaşadığı sıkıntılar ve savaşların tesiri olarak Cumhuriyetçi bir yapıya sahiptir. Tek partili dönemde de bu böyledir. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk örgütlenmesinin kuvvetli bir şekilde Erzurum’da olmasının nedeni bu savaşlar, işgaller ve katliamlardır. Bir tepki vardır adeta. Yeni bir oluşumda Erzurum en önce ‘ben varım’ demiştir. Bu nedenle Erzurum Kongresi ilk ulusal kongredir. Örgütlenmesi mükemmel bir kongredir. Mustafa Kemal’in Erzurum’da kimlik çıkarıp burada sahiplenilmesinin sosyolojik açıdan anlamı budur.” Kadın-erkek neden yanyana yürümez!“Erzurum da eskiden kadın ile erkek yan yana yürümezdi. Kadın erkeğin arkasından yürürdü. Erzurum‘un geçmişte çektiği sıkıntıları bilmeyen, bu duruma bir anlam veremeyebilir hatta dinsel bir mana yükleyebilir. Ancak bunun altında hakikaten çok önemli bir düşünce yatıyor. Savaştan çıkmış bir şehrin erkek nüfusunu kaybetmesinden dolayı şehirde çok sayıda dul kadın vardır. Bunun için evli olup da eşini kaybetmeyen kadınlar, dul kadınların savaşta kaybettikleri eşlerini hatırlamamaları ve onların acılarını yaşamamaları için yan yana yürümezler. Bu nezaket göstergesi zamanla yanlış anlaşılmalara sebep olmuştur.”