Başkanlık sistemi çok pahalıya patladı

24 Haziran 2018'de yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimi ile Türkiye'de başkanlık sistemi dönemi başladı. DİSK-AR, başkanlık sistemi döneminde asgari ücret, enflasyon, işsizlik ve döviz kurlarındaki değişim ile ilgili bir rapor yayımladı. Rapora göre başkanlık sistemiyle yönetildiğimiz 2018 ve 2022 yılları arasında geçen 4 yılda dolar ve avro kurları ciddi yükseliş gösterdi. 2018 Haziran'da 4.8 TL olan dolar kuru 2022 Haziran'da 17.4 TL'ye, 2018 Haziran'da 5.5 TL olan avro ise 2022 Haziran'da 18.3 TL'ye yükseldi. Böylece başkanlık sistemiyle geçen dört yılda dolar ve avro kurları 3.5 katına yükselmiş oldu.

Başkanlık asgari ücrete iyi gelmedi

DİSK-AR raporuna göre artan döviz kurları sebebiyle asgari ücret bu dönemde döviz cinsinden ciddi biçimde geriledi. 2018 yılında 1.603.1 TL olan asgari ücret 2022 yılında 4.253.4 TL olarak belirlendi. Aradan geçen dört yılda asgari ücret yüzde 156.3 artmış olarak görünse de asgari ücret avro ve dolar karşısında değer kaybetti. Haziran 2018'de asgari ücret 336.8 dolar iken 2022'de 245 dolara geriledi. Benzer şekilde Haziran 2018'de 292 avro olan asgari ücret Haziran 2022'de 233 avroya geriledi. Bu durum başkanlık sisteminde asgari ücretin 91.8 dolar ve 58.9 avro azaldığını gösteriyor. Rapora göre 2018 Haziran'dan bu yana artan fiyatlar ve hayat pahalılığı sebebiyle alım gücü düştü ve yaşam zorlaştı; açlık ve yoksulluk sınırı yükseldi. 2018 Mayıs'ta açlık sınırı bin 686 TL ve yoksulluk sınırı ise 5 bin 833 TL'ydi. Açlık sınırının asgari ücrete oranı yüzde 95.1, yoksulluk sınırının asgari ücrete oranı ise yüzde 28.8'di. 2022 Mayıs'ta açlık sınırı 5 bin 557 TL ve yoksulluk sınırı ise 19 bin 220 TL oldu. 2022 Mayıs'ta açlık sınırının asgari ücrete oranı yüzde 72.9 ve yoksulluk sınırına oranı yüzde 22.1'dir. Böylece başkanlık sistemiyle açlık ve yoksulluk sınırı 3.5 katına çıkarken açlık sınırının asgari ücrete oranı 22.2 ve yoksulluk sınırının asgari ücrete oranı 6.7 puan geriledi.

Enflasyon da yükseldi

Başkanlık sistemi öncesi, Haziran 2022'de TÜFE (enflasyon) yıllık yüzde 15.39 ve gıda enflasyonu ise yüzde 18.89'du. Seçim sonrası artmaya başlayan fiyatlar, ekonomik kriz ve 2021 sonunda başlayan döviz krizi sonrasında TÜFE 2022 Mayıs'ta yıllık yüzde 73.5 ve gıda enflasyonu ise yüzde 91.63 olarak açıklandı. Üstelik bu oranlar resmi oranlar olup baskılandığı bilinmektedir. Başkanlık sistemi sonrasında işsizlik oranları daha da arttı. Başkanlık seçimi öncesi, Haziran 2018'de dar tanımlı işsiz sayısı 3 milyon 444 bin ve dar tanımlı işsizlik oranı yüzde 10.7'ydi. Nisan 2022'de dar tanımlı işsiz sayısı 409 bin artarak 3 milyon 853 bine ve dar tanımlı işsizlik oranı ise 0.6 puan artarak yüzde 11.3'e yükseldi. Geniş tanımlı işsizliğe bakıldığında durumun daha vahim olduğu görülüyor. Haziran 2018'de 5 milyon 506 bin olan geniş tanımlı işsiz sayısı Nisan 2022'de 2 milyon 601 bin artarak 8 milyon 107 bin oldu. Böylece geniş tanımlı işsiz sayısı yüzde  47.2 artmış oldu. Haziran 2018'de  yüzde 16.3 olan geniş tanımlı işsizlik oranı ise Haziran 2022'de 5.4 puan artarak yüzde 21.7'ye yükseldi.