1917 Şubatında Hicaz'daki gelişmeler

Şerif Hüseyin, dünyanın en kutsal milleti olan, Kavm-i Necip olan, yani bütün ulusları egemenliğinde birleştirmiş olan İngiltere desteğinde başlattığı isyanı bastırmak için IV. Ordu Komutanı Cemal Paşa Medine'de bir karargâh kurarak Hicaz Kuvve-i Seferiyesi ordusunu kurar. Amaç; Hicaz isyanını bastırmak, İngiliz emperyalizmini önlemektir. Hicaz Kuvve-i Seferiye'nin komutanı Fahrettin Paşa'dır. Fahrettin Paşa, 1916 Haziran'ının sonunda kuvvetleri ile Medine'den, Mekke'ye hareket eder. 30 Ağustos 1916'da ancak Bir Abbas ve Gayır'a kadar gidebilir. Cemal Paşa'dan ulaşım araçları ve asker ister. Cemal Paşa da gönderecek yedek askeri olmadığı için Bir Abbas'da tahkimat yaparak yolları tutmasını söyler. Bu olayın sonuncunda Hicaz cephesinde 1917 Şubat'ına kadar herhangi bir askeri harekât olmaz.10 Şubat 1917'de Enver Paşa, Cemal Paşa'ya bir tel çekerek: "Hicaz seferiye kuvvetleri komutanı Fahrettin Paşa'yı, yeter ölçüde azim ve metaneti olmadığı için, değiştirmek istediğini bildirir. Aynı gün IV. Ordu Komutanı Cemal Paşa karşılık verir: "Fahrettin Paşa'nın azim ve metaneti kafi derecededir? Cesareti şahsiye gibi kuvvetle evsafına rağmen Müşarünileyh (yüksek rütbeli subay veya işaret edilen) lüzum-u tebdilini tasdik ediyorum. Onun yerine İsmet Beyin gönderilmesini istiyorum".Cemal Paşa 12 Şubat 1917'de, Enver Paşa'ya ikinci bir tel daha çeker: "? Fahrettin Paşa'nın yerine ancak birinci sınıftan bir zat gelmek şartı ile onun değiştirilmesi münasip olur? Fahrettin Paşa askerlik vasıfları ile askerin kalbini kazanmıştır. Hicaz gibi birçok mahrumiyetleri havi bir darülherekatta kumandanın bu gibi ahvalinin efrat üzerinde büyük tesiri vardır." 15 Şubat 1917'de Enver Paşa, bir tel çekerek Cemal Paşa'ya şu bilgileri verir: "Türlü sebeplerle İsmet beyi gönderemediğimden dolayı Fahrettin Paşanın yerine, İtalya harbi esnasında Bingazi'de bulunup Arapları pek iyi idare etmiş ve Çanakkale'de iyi hizmet görmüş olan elyevm ikinci ordu kumandanlığı vekâletini ifa etmekte bulunan Mustafa Kemal Paşa'yı göndermek istiyorum?" Cemal paşa, Mustafa Kemal paşanın tayinine bir teşekkür teli ile cevap verir. 16 Şubat 1917 günü bir tel emri ile XVI. Kolordu Komutanı olan Mustafa Kemal Paşa Hicaz Kuvve-i Seferiye komutanlığı görevine atandığı bildirilir. 24 Şubat 1917'de Enver Paşa, Cemal Paşa'ya bir tel çekerek aşağıdaki konularda bilgi almak ister: 1-Hicaz'ı tahliye edip Filistin'deki netice-i harbi lehimize çevirmek için Hicaz'ın vesait-i nakliyesinden ve kıtaatından istifade etmek muvafık olmaz mı? 2- Bu suretle Filistin'deki vesait-i nakliyenin ve kıtaatın tezyidi şüphesiz manevi bir âdem-i muvaffakiyet teşkil eden Hicaz tahliyesine değeceğini zanneder misiniz? 3- Hicaz'ı tahliye edersek Suriye'de ehemmiyetli şurişin (kargaşalığın) zuhur edebileceğini zanneder misiniz? Suriye ile beraber hal-i galeyanda bulunan Havra'nın ahvalini nazar-ı itibara almamak hususunda fikriniz nedir? 4- Şayet Hicaz'ın tahliyesi tarafımdan emredilirse tahliyeyi nasıl tasavvur edersiniz? Oradan gelecek kıtaat ne kadar zaman sonra Filistin'de hal-i faaliyete geçebilir? Enver Paşa'nın düşüncesine göre Bağlaşıklar gurubu için Zafer Batı cephesinde kazanılacaktır. Bu konuda Alman Genelkurmaylığının Türkiye'den isteği Mısır'daki İngiliz birliklerinin Sina ve Filistin cephelerinde tutulmasıdır. Enver Paşa 24 Şubat 1917 tarihli soruları ile IV. Ordunun tüm güçlerinin Sina ve Filistin cephesinde toplanması ile komutanlara bu cephelerin önemini düşündürmeye çalışmaktadır.24 Şubat günü Cemal Paşa, kurmay Başkanı Ali Fuat Erden Paşa o gün Şam'a gelmiş olan Mustafa Kemal Paşa toplanırlar. Önce Mustafa Kemal Paşanın görev bölgesindeki durum açıklanır. O görev bölgesi ile şu düşünceleri ileri sürer. Bu düşünceler onun bu işte tam yetkili bir askeri girişimin başarısı olur der ve şunları söyler: "Madem ki ben Ordu Komutanı sıfatı ve salahiyetine sahibim, o halde harekât nokta-i nazarından müstakil olmalıyım. Dördüncü Ordu kumandanlığı benim yalnız geri hindernatımı tanzim eder. Bir Ordu Komutanı diğer bir ordu komutanının emri altında olamaz. Ondan başka Medine'nin hayatı Maan'dan itibaren şimendifer hattının emniyetine tabidir. Ondan dolayı yalnız Medine mıntıkasındaki kıtaat değil Maan'dan itibaren tekmil kuvvetler benim komutam altında bulunmalıdır. Ve bu halde ben karargâhımı Medine'de bulundurmaya mecbur olmamalıyım. Maan'dan Medine'ye kadar istediğim yerde karargâh kurabilmeliyim? IV. Cü ordu Gurup komutanlığı da bana hareket hakkında yalnız direktif verebilmelidir."IV. Ordu Komutanı Cemal Paşa, M. Kemal Paşa'nın cephe çalışma plan çalışmalarını çok beğenmesine rağmen bağımsız harekat etmesi konusunda yetkili olmadığını söyleyerek durumu Enver Paşa ile görüşeceğini söyler. Çünkü Genelkurmay karargahı alman subayların yönetiminde idi.