Türkiye'de çöp dağları büyüyor

Türkiye son üç yıldır Avrupa'nın en çok atık ithal eden ülkesi. Uzmanlara göre, bu atıkların doğaya verdiği zarar ekonomiye sağladığı yarardan daha fazla. Bu eleştiri, Türkiye'de son zamanlarda sık sık duyuluyor. Nedeni ise Türkiye'ye Avrupa'dan her yıl binlerce ton plastik atık ithal edilmesi. Avrupa İstatistik Kurumu (Eurostat) verilerine göre Türkiye 2019'da 580 bin ton, 2020'de 660 bin ton, 2021'de 580 bin ton Avrupa'dan atık ithal etti. Bu rakamlar Avrupa'nın atık ihracatının yaklaşık yüzde 30'larına denk geliyor. Türkiye, atık ithalatında üç yıldır üst üste birinci sırada yer alırken geri dönüşüm konusunda ise Avrupa'da son sıralarda. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) rakamlarına göre Türkiye'nin geri dönüşüm oranı sadece yüzde 12. Plastik atık ithalatı, Türkiye'nin gündemine Çin'in 2017'de ithalat yasağı kararı almasının ardından girdi. Bu tarihe kadar tüm dünyadaki plastik atıkların yüzde 80'ini ithal eden Çin, ithalatını önemli ölçüde kısıtlama kararı aldı. Çin hükümetinin bu kararı almasının başlıca nedeni, atık plastikten elde edilen geri dönüşüm malzemesinin kalitesiz olmasıydı. "Kalitesiz ürün" imajından kurtulmak isteyen Çin, atıkların kontrolünü tam olarak sağlayamıyor, ayrıca merdivenaltı üretimlerle çevre kirliliği oluşuyordu. Nihayetinde getirilen yasaklar 2018'de uygulamaya konuldu. Atıklar daha sonra Hindistan ve Endonezya gibi diğer Asya ülkelerine kaydı. Ancak bu ülkeler de bir süre sonra plastik atık ithalatına yasaklar koydu. Sonrasında ise atıklar büyük oranda Türkiye ve Vietnam gibi ülkelere gönderilmeye başlandı.

Ucuz hammadde temin edilmesi

Türkiye'de de atık ithalatıyla birlikte plastikten ucuz hammadde temini için geri dönüşüm konusunda bir sektör oluşmaya başladı. Sayıştay'ın Ocak 2022 tarihli Plastik Atık Yönetimi raporuna göre Türkiye'nin son yıllardaki plastik atık ithalatındaki artış trendi de lisanslı atık işleme tesislerinin sayısındaki artış ve ucuz hammadde temin etme imkânının ortaya çıkmasından kaynaklanıyor. Türkiye, plastik hammaddesinde dışa bağımlı. Çukurova Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sedat Gündoğdu'nun verdiği bilgilere göre, Türkiye her yıl 8 milyon ton plastik hammaddesi ithal ediyor. Bu oranın yüzde 9'u ise artık ithal edilen atıklarla karşılanıyor. Greenpeace'in açıkladığı verilere göre Türkiye, 2019 ve 2020 yıllarında sırasıyla en fazla İngiltere'den (yaklaşık 360 bin ton), ikinci sıra Belçika'dan (yaklaşık 220 bin ton), üçüncü sırada Almanya'dan (yaklaşık 200 bin ton), dördüncü sırada İtalya'dan (yaklaşık 100 bin ton), beşinci sırada ise Hollanda'dan (yaklaşık 80 bin ton) plastik atık ithal etti.