Teravih namazı-II

(dünden devam…)

Prof. Dr. Haydar Baş'ın 'Kur'an ve Sünnet Işığında İslam İlmihali: Namaz' eserinden teravih ile ilgili bahsi aktarmaya devam ediyoruz:

"Teravih namazını gecenin üçte birine yahut gece yarısına kadar geciktirmek müstehabdır. Teravih namazı vaktinde kılınmazsa, vakit dışında cemaatle veya cemaatsiz kaza edilmez. Yatsı namazında cemaati terk etmiş olan kimse, Teravih ve vitir namazlarında imama uyabilir. Bunun için bir kimse, imam yatsı namazını kıldırıp Teravih'e başlamış olduğu sırada mescide gelse, önce yatsı namazını kendi başına kılar sonra Teravih için imama uyar. Noksan kalan rekâtları da sonra kendi başına tamamlar. 

Ramazan ayı içinde vitir namazını cemaatle kılmak evde kılmaktan daha faziletlidir. Teravih namazını imam ile kılmayan kimse, Vitir namazını imam ile kılabilir. Sahih olan görüş budur. Fakat hem imam, hem de cemaat, yatsı namazını cemaatle kılmamış olursa, yalnız teravih namazını cemaatle kılamazlar. Çünkü Teravih'in cemaati, farzın cemaatine bağlıdır. Teravih'in müstakil olarak cemaatle kılınması nafileler hakkındaki din esaslarına uygun düşmez. Cemaate yetişip de, imamın farzı mı, yoksa Teravih'i mi kıldığını bilmeyen kimse, farza niyet ederek imama uyar. Eğer imam farzı kılıyordu ise, uyanın da farzı sahih olur. Eğer imam Teravih namazını kılıyordu ise, ona uyan o kimsenin namazı nafile yerine geçer. Yatsı namazından önce teravih kılınamayacağı için, teravih yerine geçmez.

Bir imam iki camide teravih namazını ayrı ayrı tam olarak kıldırsa caiz olmaz. Bir camide bir kimsenin iki defa teravih kılması mekruhtur. Fakat bir kimse iki camide cemaatle ayrı ayrı namaz kılsa, bunda sakınca yoktur. Yalnız ikinci camide vitir namazını kılmaz. Teravih namazını kılacak kimsenin, Teravih namazına veya vaktin sünnetine veya gece ibadetine niyet etmesi ihtiyat bakımından daha uygundur.

Kayıtsız olarak "namaza" veya "nafile namazına" niyet edilmesi de birçok fıkıh âlimine göre caizdir. Teravih namazının her iki rekâtında Teravih namazına niyet etmek gerekmez. Çünkü yirmi rekâttan ibaret olan Teravih namazı bir namaz hükmündedir. Bunun için namaza başlarken yapılan niyet kâfidir.

Teravih namazını, her iki rekâtta bir selâm vererek on selâm ile bitirmek daha faziletlidir. Dört rekâtta bir selâm da verilebilir. Sekizde, onda veya yirmi rekâtta bir selâm vererek bitirmek de caizdir. Fakat böyle kılmak mekruh sayılmaktadır. Teravih namazı, iki rekâtta bir selâm verilince, tam akşam namazının iki rekât sünneti gibi kılınır. Dört rekâtta bir selâm verilince, tam yatsı namazının dört rekât sünneti gibi kılınır.

Cemaatle kılındığı zaman, cemaat hem Teravih'e, hem de imama uymaya niyet eder. İmam da tekbirleri, tesmi'leri ve kıraatı âşikâre yapar. İmamın Teravih'te cemaati usandıracak miktar Kur'an okuması uygun değildir. Bununla beraber Fatiha sûresinden sonra okunacak âyetler, bir sûreden veya âyetten noksan olmamalıdır.

Teravih'in ka'delerinde teşehhüdden sonra salavatlar terk edilmemelidir. Kur'an-ı Kerim, farz namazlarda yavaşça ve harfleri belirterek okunmalı. Teravih namazlarında ise, yavaş ve sür'atli okuyuş arasında bir kıraat yapmalıdır. Kıraatı ve rükünleri süratle yapmak mekruhtur. Diğer gece namazlarında sür'atle okunabilir. Fakat mânâ anlaşılabilecek şekilde olmalı ve tecvid hatası bulunmamalıdır.

Teravih namazında Kur'an-ı Kerim'in bir ayda hatmedilmesi sünnettir. Kıraatın üç kısa âyet veya bir uzun âyetle yapılması cemaatin usanmaması bakımından yeterlidir. Teravih namazında kıraatın birbirlerine denk olmasında fazilet vardır. İkinci rekâttaki kıraatın öncekinden uzun olmasında beis yoktur. İmama uyulduğu zaman cemaat kıraat etmez.

Cemaatle kılınan namazlardan sabah, Cuma, bayram, teravih, vitir namazlarının her rekâtında; akşam ve yatsı namazlarının ilk iki rekâtlarında âşikâre Kur'an okumak, öğle ile ikindi namazlarının bütün rekâtlarında, akşam namazının üçüncü ve yatsının son iki rekâtlarında gizli olarak kıraat yapmak vacibdir. 

Sünnet ve müstehab namazlar, bir özür bulunmaksızın oturularak da kılınabilir. Fakat fazilet ayakta kılınmalarındadır. Bunda âlimlerin ittifakı vardır. İmam Azam'a göre, yalnız sabah namazının sünneti bundan müstesnadır; özürsüz oturularak kılınmaz. Teravih namazını da özürsüz oturarak kılmak caiz ise de, kerahati vardır.

Teravih namazında bir veya iki tervihaya yetişemeyen kimse, imam selam verdikten sonra bunları kılmakla meşgul olduğu takdirde cemaatle vitir namazını kılmayı kaçıracaksa vitir namazını kılar sonra kılmadığı teravih rekâtlarinin tamamlar.

Teravih namazının her iki rekâtında Teravih namazına niyet etmek gerekmez. Çünkü yirmi rekâttan ibaret Teravih namazı, bir tek namaz hükmündedir. Bunun için namaza başlarken yapılan niyet kâfidir. Teravih kaç selâmla kılınırsa kılınsın, iki rekâtta bir mutlaka oturarak kılınmalıdır. Eğer iki rekâttan sonra oturmayıp dört rekâtta bir oturulmuş ise, o dört rekâtlar iki rekât sayılır. Selâm verilmese bile, her iki rekât sonunda mutlaka oturulmalıdır. Teravih namazı dörder dörder kılınıyorsa ilk oturuşta ikindi ve yatsının dört rekâtlık sünnetlerinde olduğu gibi Tahiyyat'tan sonra salavatlar da okunur. Bu, sünnet-i müekkededir. Hattâ bâzı müçtehitlere göre farzdır. Cemaat usansa bile, imam bunları terk edemez. Ayrıca üçüncü rekâtın başında da Fâtiha'dan önce yine Sübhâneke okunur.

Teravih kelimesinde rahatlama mânâsı vardır. Bu sebeple dört rekât başında selâmdan sonra biraz oturularak rahatlanmalıdır. Bu süre içinde isteyen kendi kendine bir şeyler okur. Yahut tefekkür eder. Yahut da tesbihte bulunur. Bunlarda, namaz kılan kimse muhayyerdir. Memleketimizde ise, ekseriya müezzinler, cemaatin da iştirâkiyle sesli olarak salavat okur, cehrî zikir yaparlar."