Polisler içini yabancı medyaya döktü

Türkiye'de 10 Nisan, Polis Teşkilatı'nın kuruluş yıl dönümü olarak kutlanıyor. Polis Teşkilatı, 10 Nisan 1845 tarihinde İstanbul'da kurulmuştu. 'Polis' adıyla kurulan teşkilatın görevleri aynı tarihte yayınlanan Polis Nizamnamesinde belirtilmiş ve bu durum yabancı elçiliklere de duyurulmuştu.
Ülkemizde sayısı 320 bini geçen polis memurları, meslekten kaynaklanan pek çok sorunla karşılaşıyor. Günde 12 saati ve ayda 240 saati geçen uzun çalışma süreleri, 'ek görev' adı altında ucu belirsiz ve ek ücret ödenmeyen mesai sistemi, 'amir tahakkümü' ve her an soruşturma ya da sürgün yeme korkusu, polislerin en çok dile getirdiği sorunlar arasında yer alıyor. Bunların yanı sıra polisler; uzun ve düzensiz çalışma saatleri sebebiyle etkilenen aile yaşamı, psikolojik desteğe erişememe, sorunları karşısında seslerini duyurabilecekleri bir mecra olmayışı gibi problemlerin teşkilat içerisinde kronik bir hal aldığını anlatıyor.

Sendikaları yok

Mesleki sorunlar karşısında kendilerine destek sunacak bir polis sendikası olmayan polisler, toplumda yalnızlaşan bir meslek grubu oldukları için idarecilerin 'keyfi ve kanunsuz istekleri' altında ezildiklerini belirtiyor. İçişleri Bakanlığı'nın yaptığı açıklamaya göre, 2016 yılında 61, 2017'de 52, 2018'de 41, 2019'da 48 ve 2020'de 36 emniyet personelini intihar etti. CHP İzmir Milletvekili Murat Bakan ise 2018 yılında 49, 2019'da 52, 2020'de 85 ve 2021 yılında 108 polisin intihar ettiğini söyleyerek, "Polis intiharları sadece iki yıl içerisinde, iki katına çıktı" diyor. İçişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Çataklı'nın geçtiğimiz açıklamaya göre bu yıl ilk üç ayda 13 emniyet mensubu intihar etti, bu sayısı geçen yılın ilk 3 ayında 17'ydi. Geçen yıl Haziran ayında Meclis'e sunulan polis intiharlarıyla ilgili araştırma komisyonu talebi, AK Parti ve MHP oylarıyla reddedildi.

İçlerini yabancı medyaya döktüler

BBC Türkçe'ye konuşan polisler, sosyal medyaya ve basına yansıyan rakamlara göre son 5 yılda 450'nin üzerinde, son 20 yılda ise 1000'in üzerinde polis intiharı olduğunu belirtiyor. Peki, polisler ayda 240-260 saati bulan mesaiye ya da 'kanunsuz emre' itiraz edebilecek mekanizmalara sahip mi? BBC Türkçe'ye konuşan ve halen aktif olarak polis memurluğu yapan 5 polis; hukuki boşluk, sendikasızlık ya da toplumda yalnızlaştırılan bir meslek grubu olma gibi sebeplerle idarecilerin usulsüzlüklerine, amir baskısına ya da insanca yaşamı engelleyen çalışma saatlerine itiraz edemediklerini söylediler. İçişleri Bakanlığı, BBC Türkçe'nin haberle ilgili sorularını cevapsız bıraktı.

'Kanun çok eski, çalışma saatleri uzun'

1937 yılında yürürlüğe giren ve hala değişmeden yürürlükte olan 3201 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanunu, polislerin çalışma saatleri ve ek görevleri ile ilgili bir düzenleme içermediğinden, kanunla sınırları çizilmeyen bu hususlarda inisiyatifin idarecilere kaldığı belirtiliyor. Polislerin çalışma saatleri halen 1995 yılında çıkarılan bir genelge kapsamında, il mülki amirlerinin inisiyatifleriyle belirleniyor. Emekli polis Yalçın Doğan, 2020 yılında polislerin çalışma saatlerini düzenlemeyi amaçlayan bir İçişleri Bakanlığı genelgesi yayımlanmasına rağmen, bu genelgenin uygulamaya koyulmadığını ve polislerin halen ayda yaklaşık 240-260 saat çalıştığını söylüyor. Doğan, polislerin spor müsabakaları, siyasi parti eylemleri ya da toplumsal gösteri ve yürüyüşler gibi ek görevlerle haftada 40 saati aşan mesailerde ek mesai ücretini almadığını çünkü buna ilişkin bir kanuni düzenleme olmadığını ifade ederek, "Hali hazırda 13 saat görev yapmışsınız ve size 3 saat istirahat verip yeniden ek görev yazıyorlar. Bunun üzerine eve geldiğinizde gayet normal bir davranışı bile sorun edebiliyorsunuz. Polislerin sorunlarını iletebileceği bir makam yok. Ne bir sendika ne de kendi üst yönetimimiz" dedi.

Sivil memurluk hak kaybı

BBC'ye konuşan 24 yıllık polis memuru Hasan, emekliliğine bir yıl kala psikolojik sorunlar yaşamasıyla birlikte önüne iki seçenek sunulduğunu söyledi: Malulen emeklilik ya da sivil memurluk. Sivil memurluk artık polislik yapamayacağı değerlendirilen emniyet memurları için bir "ara çözüm" olarak sunulsa da, pek çok hak kaybını da beraberinde getiriyor. Psikolojik sorunları baş gösterdikten sonra bir yıl tedavi gördüğünü ancak bunu amirlerinden gizlemek zorunda kaldığını söyleyen Hasan, "Söylersem başıma gelecekleri biliyordum, nitekim de öyle oldu" diye konuştu.
Hasan, eşinden boşanmasıyla sonuçlanan bu süreçte amiri tarafından zorbalığa maruz kaldığını, damgalandığını ve evine çok uzak bir polis merkezine tayin edildiğini belirterek, şunları söyledi: "Görevler çok yoğundu, günde 12 saat çalışıp 3 saatimi de yolda geçiriyordum. Esas film orada koptu. Amirlerimize rahatsızlığımızı söyleyemiyorduk. Bu iş stresini evde aileme yansıtmaya başlamıştı çünkü aklımda sürekli işin stresi vardı. Psikolojik sorunlarını bir kere açık ettin mi hemen damgayı yapıştırıyorlar. Ben de o yüzden bir yıl söylemedim, elimden mesleğim gidecek dedim. İhmal ettim ve hıncımı ailemden çıkarttım. İşten geldiğinde dinamit gibisin, eşinin en ufak bir lafına patlıyorsun. Kafa zaten bitmiş bir halde. Gün boyu çalıştığın yerde kimseyle bir iletişim kurmamışsın, kimse kimseye güvenmiyor. Sivil memur olduğumdan beri aynı büroda, aynı arkadaşlarımla çalışıyorum ama artık polis değilim. Birlikte görev yaptığın arkadaşlarım artık bana işe yaramaz gözüyle bakıyor. Maaşımdan 3 bin 500 TL, tazminatımdan 50 bin TL eksildi. Psikolojik bir yıkım içerisindeyim."
BBC Türkçe'ye konuşan tüm polisler, işe gidiş geliş süresiyle birlikte polislerin sık periyotlarla günlük 16 saat evden ayrı kalabildiğini söyledi. Polislerin psikoloğa gitmesinin "artık polislik yapamayacağı" anlamına geldiğini söyleyen polislere göre, çözüm psikolog sayısını artırmak değil çalışma saatlerini düzenleyen bir kanun çıkarmak.

Psikolojik destek önemli

Polislere göre, psikolojik desteğe ulaşmakta yaşanan zorluklar polislerin sadece aile yaşantısını değil, toplumsal olaylar sırasında vatandaşa uyguladığı şiddeti de belirliyor.
Toplumsal eylemler sırasında halk ile karşı karşıya gelen pek çok polisin genellikle uzun süredir mesaide olduğunu belirten polisler, yorgun haldeki polislerin bir an önce eve gidebilmek için vatandaşa orantısız şiddet uyguladığını düşünüyor.
17 yıllık polis memuru Engin, meslek hayatı boyunca Gezi Parkı eylemleri, Kobane olayları gibi pek çok kitlesel eylemde görev yaptığını ifade ederek, "Polis zaten psikolojik olarak yorulmuş, mesai saatleri uzun, sınırsız ve belirsiz. Amirin iki dudağın arasında görev yapıyor. Amirlerinin verdiği kanunsuz emri yazılı olarak istese, hemen sürgüne gönderiliyor. Vatandaş kanunsuz emir veren adli birimleri değil, sokakta karşısında gördüğü polisi suçluyor. Polis burada herkese kurban ediliyor. Polisle halk arasında bir set oluşuyor ve polis kendisini ifade edemiyor. Polisler arasında, 'Polisi sadece annesi sever' diye bir söz var. Yöneticiler de diyorlar ki 'En iyi polis, yalnız polistir'. Çünkü halkın sahip çıkmadığı bir topluluğu, siyaset istediği gibi kullanır" diye konuştu.


Tayinlerde insafsızlık var

Polis memuru İbrahim, polislerin tayin sisteminin de kanuna değil, yönetmeliğe bağlı olduğunu söyleyerek, tayinlerin tamamen yöneticilerin kararıyla belirlendiğini belirterek,
"İdare ile sıkıntı yaşarsan, özellikle il içi tayinlerde tek bir imza ile görev yerin değişiyor. Emniyet teşkilatında hiç kimsenin bu konuda güvencesi yok" şeklinde konuştu.
Günde 12 saati aşan görevlerde çalıştığını söyleyen Hüseyin ise emniyet içerisinde etkili bir şikayet mekanizması olmadığını belirtti. 34 yıllık polis memuru Mesut ise, emniyet teşkilatı içerisinde çeşitli cemaatlerin etkinliğinin artmasıyla personel üzerindeki amir tahakkümünün giderek arttığını söyledi. Meslek hayatı boyunca emniyette 'her devrin bir cemaati' olduğunu ancak son yıllarda bu durumun katlanılmaz bir hal aldığını anlatan Mesut, "Cemaatin etkisiyle 22 yaşındaki komiser yardımcısı olarak atananlar, 50 yaşındaki polise 'Git, botumu getir' diye emir veriyor. Yoğun bir amir tahakkümü var" dedi. BBC Türkçe'ye konuşan polisler, yeni yapılacak bir kanun ile polislerin çalışma saatlerinin haftalık 40 saat olarak kanunda açıkça belirtilmesini ve seferberlik harici hiçbir inisiyatif ile bu hakkın kısıtlanmamasını talep etti. Polisler ayrıca ek görevlerin sınırlarının taşra idarelerinin inisiyatifine bırakılmadan kanunla belirlenmesini, tayinlerde ise personelin hizmet puanı ile bilgisayar teknolojileri kullanılarak atama yapılmasını istedi. BBC