Ormancılık

Çeşitli mal ve hizmetleri orman toprağından devamlı olarak üreten ve değerlendiren işletmeye ormancılık denilmektedir. Bu üretim ve değerlendirme süreci içinde, orman toprağında orman yetiştirerek üretim yapma, ürün hasat etme, hizmet oluşturma, ürün işleme, taşıma, pazarlama, satış ve teslim aşamaları bulunmaktadır. Bu aşamalar, birbirinden bağımsız olmayıp, birbirinin içine giren, sırayla birbirini takip eden ve etkileşim içinde bulunan karmaşık birçok olaylar ve kararlardan oluşur. 

Ormandan ham madde niteliğinde odun, tohum, yaprak, reçine, ot, av hayvanı, toprak, su ve maden gibi çok çeşitli ürün edilmekte ve toprağı koruma, suyu düzenleme, iklimi etkileme, oksijen üretme gibi değişik hizmetler alınmaktadır. Ormanda bulunan canlı ve cansız her eleman ya bir ürün ya da üretim yapan bir varlıktır. Ormandan yararlanırken, ekosisteme zarar vermeyecek ve üretim kapasitesini sekteye uğratmayacak şekilde hareket etme zorunluğu vardır. Orman ürün ve hizmetlerinin üretim süreleri ve üretim tekniği birbirinden çok farklı ve birbirlerini etkileyecek özelliktedir. Bu nedenle, ormancılıkta bilimsel bir üretim planlamasına ihtiyaç vardır.

Orman, dışa açık bir ekosistem olduğu için, doğal ve sosyal dış çevrenin koşulları ve göçlerin etkisi altındadır. Orman oluşturmak ve ağaç yetiştirmek çok uzun süreli ve zahmetli bir iştir. Bu kadar uzun bir süre içerisinde ise orman ürün ve hizmetlerinin piyasa değerlerinin değişmesi olasılığı vardır. Dolayısıyla, üretim planlamasında mutlaka risk ve belirsizlik hallerinin dikkate alınması gerekmektedir. 

Orman ürünleri, birer hammadde özelliğinde olduğundan, hemen tüketilemez. Tüketilebilmesi için, hasat edilmesi, işlenmesi, taşınması ve pazarlanması zorunludur. Orman hizmetleri de ormanda kendiliğinden oluşan ilişkiler ve olaylardan ibaret olup, hammadde özelliğindedir. Bu ilişki ve olaylardan hizmet olarak yararlanmak için, belirli amaçlara uygun olan tesislerin yapılması gerekir. Ormandaki üretim süreci ve ürünün özelliği genellikle doğanın etkisi altında olduğundan, bu aşamada yöneticinin etkisi çok sınırlı kalmaktadır. Yöneticinin etkisi, değerlendirme ve pazarlama aşamalarında oldukça fazladır.

Ormanın yetişmesi 100-200 yıllık bir süreyi kapsadığı için, üretim planlaması da bu süreye uygun yapılır. Böyle bir üretim planının uygulanmasında yönetici, her zaman doğanın koşullarına uygun hareket etmek zorundadır. Yönetici aynı zamanda, bugün ve gelecekte devamlı olarak alacağı ham haldeki ürün ve hizmetleri değerlendirmek, pazarlama koşullarını, devlet-toplum ve doğanın isteklerini hep birlikte gözetmek durumundadır. Bu yüzden, ormancılıktaki aşamalar bir bütün olarak düşünüldüğü için, orman işletmesine bu aşamalardan oluşan bir sistem olarak da bakılmaktadır. 

Orman üretim planlaması 100-200 yıllık bir süreyi kapsadığı için, bu planın uygulaması bir yöneticinin ömrüne sığmaz. Bu süre içerisinde siyasette ve amaçlarda birçok değişiklikler olabilir. Halbuki, planın değişmeden uygulanması gerekir. Bu nedenle, üretimin planlanması 100-200 yıllık bir süre için değil, 10-20 yıllık periyotları kapsayacak şekilde yapılır. Her periyot sonunda plan, yeni koşullara göre ve aynı hedefe gidecek şekilde yeniden düzenlenir. Bu nedenlerle, bugün bir üretim planı olan amenajman planları 20 yıllık bir süre için hazırlanırlar.   

Orman işletmesinin birinci aşaması olan, orman toprağından hammadde ve hizmet üretimi, ormancılığın en önemli aşaması olmaktadır. Bu aşama gerçekleştirilmediği takdirde, diğer aşamalardan bahsetmek söz konusu olamaz. Orman toprağından hammadde ve hizmet üretimi sürecinde yapılacak planlama ve karar verme aşamalarında ham ürün ve hizmetlerin değeri hesaplanırken, tarife bedelleri kullanılmaktadır. 

Orman yöneticisinin bir amacı da birim orman alanından en yüksek miktar ve kalitede hammadde ve hizmet üretmektir. Bu konuda yöneticiye, Orman Hasılat Bilgisi bilim dalı yol göstermektedir. Orman Hasılat Bilgisi, birim orman alanındaki üretimi miktar ve kalite olarak artırma olanaklarını ve yollarını inceleyen bir bilim dalıdır. Bu yazının yazarı, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü öğrencilerine diğer dersler yanında yıllarca bu dersi de vermiştir.