Önlem alınabilirdi

Sözde Ermeni soykırımı iddialarına belgelerle yanıt vermeye devam ediliyor. 1915-1917 yıllarında yaşanan gelişmeler, arşiv belgelerine dayanan bilgi ve dökümanlar çarpıcı biçimde gözler önüne seriliyor Tarihçi Kemal Çiçek'in, arşiv belgeleriyle 1915 yılındaki Ermeni tehcirinin nedenlerini ortaya koyduğu "Ermenilerin Zorunlu Göçü" adlı kitabı, Türk Tarih Kurumu (TTK) tarafından yayınlandı.  Çiçek'in kaleme aldığı ve 1915-1917 yıllarını konu alan eserde, Ermeni tehcirinin nedenleri, kafilelerin hazırlanması, yolculukları ve kamp yaşamları arşiv belgeleriyle gözler önüne seriliyor. Çiçek'in konuya ilişkin Amerikan arşiv belgelerinden de yararlandığı kitapta, Türkiye'deki Amerikan diplomatlarının Dışişleri Bakanlığı ile yazışmalarının toplandığı tasnifler, Halep, Bağdat, Mersin, Harput, Trabzon, Hama, Kudüs Konsolosluk belgeleri, Yunanistan, Romanya, İran ve Ermenistan'daki Amerikan elçi ve konsoloslarının Dışişleri Bakanlığı ile yazışmaları ve Amerika Türkiye arasındaki elçilik yazışmalarına da yer veriliyor. Yazar, kitabın giriş bölümünde "20. yüzyılın üzerinde en çok değerlendirme yapılan olaylarından biri" olarak nitelendirdiği yaşananları, "Neden Zorunlu Göç", "Zorunlu Göç Kanunu ve Uygulaması", "Yollar, Kafileler ve Yol Hikayeleri", "Varış ve Kamp Hayatı" ile "Kayıplar" olmak üzere 5 bölümde ele alıyor. Çiçek, kitabında döneme ilişkin harita ve fotoğraflara da yer veriyor. 1915'DE NE OLDU? Kitabın yazılma amaçlarından birinin "1915'te ne oldu?" sorusuna yanıt vermek olduğunu belirten Çiçek, önsöz yazısında şu görüşleri dile getiriyor: "Bugüne kadar elbette bu soruyu ele alan eserler yazılmıştır. Ancak bunlardan Türkiye'de yazılanlar Osmanlı arşivine dayandığı için ayıklanmış belgelerin sonucu olmakla itham edilmişlerdir. Buna karşılık ülke dışında yazılan bir çok eser de, Ermeni diasporasının destek ve güdümleri altında yazıldığı için tarafımızdan bilimsel nitelikte görülmeyerek değerlendirmeye alınmamıştır. Bu nedenle kitabın yazarı bu konudaki arşiv belgelerini kıyaslamaya özel bir önem vermek suretiyle, mümkün olduğunca objektif bir sonuca ulaşmaya çalışmıştır." Kitabın, "Yollar, Kafileler ve Yol Hikayeleri" bölümünün "Yollar ve Kumanyalar" alt başlığında göç sırasında yaşanan zorluklar ve bunların giderilmesine yönelik çabalar ele alınıyor. Öte yandan Türk Tarih Kurumu, "Fransız Diplomatik Belgelerinde Ermeni Olayları 1914-1918" adlı eserin 4,5 ve 6. cildini de yayınladı. Hasan Dilan tarafından hazırlanan "Fransız Diplomatik Belgelerinde Ermeni Olayları" adlı eserde, daha önce yayınlanan ilk üç ciltle birlikte toplam 2 bin 360 Fransız arşiv belgesi yer alıyor. Çalışmanın 536 sayfalık 4. cildinde Eylül 1915 Mayıs 1917 dönemi, 612 sayfalık 5. ve 126 sayfalık 6. cildinde ise 1914-1918 döneminde Ermeni olaylarına ilişkin yaşananlar, arşiv belgeleri ile ortaya konuluyor. Eser, belgeler aracılığıyla dönemin ülkeler arası ilişkilerine, sosyal, ekonomik ve politik ortamına da ışık tutuyor.