Eski bir sanat: Kitap kartviziti

Kitapların iç kapağına yapıştırılan, üzerinde sahibinin isminin ve değişik resimlerin yer aldığı küçük boyutlu grafik çalışmalarından oluşan exlibris çok eski tarihlere dayanan bir kitap sanatı

Kitabın kartviziti olarak tanımlanan exlibris, Avrupa'da 1400'lü yıllarda başlayan bir sanat dalı olmasına rağmen Türkiye'de hala tanınmıyor.

Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Grafik Bölümü öğretim üyesi ve exlibris ustası Prof. Dr. Hasip Pektaş, exlibris sanatının, kitapların iç kapağına yapıştırılan, üzerinde sahibinin isminin ve değişik resimlerin yer aldığı küçük boyutlu grafik çalışmalar olduğunu belirtti.

Türkiye'de pek tanınmayan exlibrislere, sadece bir grafik olarak bakmamak gerektiğini ifade eden Prof. Dr. Pektaş, exlibrislerin sanatsal kaygılarla yapılan, estetik değerlere sahip özgün çalışmalar olduğunu söyledi. Prof. Dr. Pektaş, exlibrislerin, geleneğe saygının, yazılı metinlere ilginin ve sevginin sembolleri olduğunu kaydetti.

Exlibrislerin her dönemde diğer sanatların üsluplarından ve gelişmelerinden etkilendiğine dikkati çeken Prof. Dr. Pektaş, bu sanatın her dönemde meydana gelen değişimleri en iyi şekilde yansıttığını ifade etti.

Eski dönemlerden günümüzeExlibrislerin en eski örneğinin M.Ö. 1400'lü yıllarda yapıldığını belirten Prof. Dr. Pektaş, bugünkü anlamıyla exlibrislerin matbaanın icadıyla ortaya çıktığını dile getirdi.

Prof. Dr. Pektaş, matbaa sayesinde tek olma durumunu kaybeden kitapların, hırsızlıktan korunması için özel bir mülkiyet işaretine ihtiyaç duyulduğunu ve exlibrislerin bu amaçla kullanıldığını anlattı.

Gerçek anlamda ilk exlibrisin, Güney Almanya'da 1450'li yıllarda Igler-Kirpi takma adıyla bilinen Johannes Knabenberg için yapıldığını belirten Prof. Dr. Pektaş, 16. yüzyılda, kitapların çoğalmasıyla yaygınlaşan exlibrislerin, sadece Almanya'da değil diğer Avrupa ülkelerinde de görülmeye başlandığını ifade etti.

Koleksiyoncuların exlibrise merakıExlibrislerin, meraklıları tarafından toplandığını belirten Prof. Dr. Pektaş, "Koleksiyoncular, ellerindeki çift baskıları diğer kişilerle değiştirerek çok sayıda exlibrise sahip oluyor. Bu değiş tokuş sayesinde kendi koleksiyonlarını kalite olarak geliştiriyor, sayı olarak artırıyorlar" dedi. Prof. Dr. Pektaş, koleksiyoncuların, tanınmış sanatçıların exlibrislerini ve özellikle de müzik konuları içerenleri tercih ettiğini ifade etti. Türkiye'de exlibrisin, batıdan alınmış kitaplarla tanındığını ifade eden Prof. Dr. Pektaş, ilk exlibris yaptıranların, yabancı uyruklu kitapseverler olduğunu kaydetti.