Erdoğan, Ecevit'in yaptığını yapabilecek mi?

Her fırsatta Türkiye'ye karşı düşmanlığını göstermekten çekinmeyen ABD, yeni bir hainliğe daha imza attı. 1915 olaylarında Ermeni çetelerinin Türk köylerinde uyguladıkları hunharca katliamları görmezden gelen ABD Başkanı Joe Biden, 24 Nisan'daki yazılı açıklamasında beklendiği gibi Türkiye'ye soykırımcılık suçlamasında bulundu. Bu skandal sözlerle de yetinmeyen Biden, yazılı açıklamasında İstanbul'un Bizans dönemindeki ismi olan Konstantinopolis'i kullandı. Biden açıklamasında şu ifadelere yer verdi: "24 Nisan 1915'ten itibaren Konstantinopolis'teki Ermeni aydınlarının ve cemaat liderlerinin Osmanlı yetkilileri tarafından tutuklanmasıyla, bir buçuk milyon Ermeni sınır dışı edildi, katledildi veya bir yok etme kampanyasıyla ölüme yürüdü. Amerikan halkı 106 yıl önce bugün başlayan soykırımda hayatını kaybeden tüm Ermenileri saygıyla anıyor." Bu ifadelerle 40 yıllık bir geleneği bozan Biden, 1981 yılında yaptığı açıklamada "soykırım" ifadesini kullanan Ronald Reagan'dan sonra bu ifadeyi kullanan ilk ABD başkanı oldu. Ancak Reagan'ın açıklaması temelde Yahudi Soykırımı'na yönelikti.

ABD Büyükelçisi Dışişleri'ne çağrıldı

ABD Başkanı Joe Biden'ın 1915 olaylarıyla ilgili yaptığı açıklamasının ardından ABD'nin Ankara Büyükelçisi David Satterfield Dışişleri Bakanlığına çağrıldı. Bakan Yardımcısı Büyükelçi Sedat Önal tarafından kabul edilen Büyükelçi Satterfield'a, açıklamaya ilişkin Türkiye'nin "güçlü tepkisi" iletildi. Büyükelçi Satterfield'a, tarihi ve hukuki herhangi bir dayanaktan yoksun olan bu açıklamanın kabul edilemez olduğu, tümüyle reddedildiği ve en kuvvetli şekilde kınandığı ifade edildi. Satterfield'a ABD Başkanı Biden'ın açıklamasının uluslararası hukuk bakımından hükümsüz olduğu, Türk halkını derinden incittiği ve ilişkilerde onarılması zor bir yara açtığı aktarıldı.

Türkiye'de tepkiyle karşılandı

Skandal niteliğindeki yazılı açıklamasında Türkiye'nin tepkisini çekecek hassas konulara değinen ABD Başkanı Biden'ın ifadeleri Türkiye'de tepkiyle karşılandı. Başta siyaset olmak üzere, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), DEİK, İTO, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM), MÜSİAD, İSO ve TÜSİAD'ın da aralarında bulunduğu sivil toplum kuruluşları Biden'ın açıklamasına tepki gösterdi. Dışişleri Bakanlığı'ndan ve diğer ilgili kurumlardan yapılan açıklamalarda, soykırım tanımlamasının hem tarihsel hem de yasal zemininin bulunmadığı, Biden'ın bu adımı "popülist" siyasi nedenlerle yaptığı vurgusu öne çıktı. Biden'ın 1915 olaylarını 'Ermeni Soykırımı' olarak nitelemesi üzerine açıklama yapan Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, "Bunun siyasi karşılığı olacaktır" ifadelerini kullandı. Ancak Kalın, 'siyasi karşılıktan' kastının ne olduğuna dair hiçbir ayrıntı vermedi. Ak Parti Genel Başkanvekili Numan Kurtulmuş da "Buradaki büyük haksızlığın karşısında gereken cevabı vereceğiz" ifadelerini kullandı. Yapılan tüm bu açıklamalara rağmen Türkiye'nin vereceği karşılık hâlâ belli değil. 24 Nisan'dan bu yana Biden'ın sözlerine pek çok kınama açıklaması geldi, ancak Ankara'dan ABD'ye somut olarak hangi karşılığın verileceğine dair hiçbir açıklama gelmiş değil. Kamuoyunun beklentisi kınama mesajlarını bir kenara bırakıp, ABD'ye hak ettiği cevabı verecek icraatların bir an önce ortaya konulması yönünde. Şimdi gözler Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın bugün yapılacak kabine toplantısının ardından yapacağı açıklamada. ABD'ye verilecek yanıtın kabine toplantısında gündeme gelmesine kesin gözüyle bakılıyor.

Ecevit'in ABD üslerini kapatmıştı

Türkiye ile ABD'nin inişli çıkışlı ilişkileri geçmişte de büyük gerilimler yaşamıştı. 1974'te gerçekleştirilen Kıbrıs Barış Harekâtı'nın ardından ABD, Türkiye'ye silah ambargosu başlatmıştı. Başbakanlığını merhum Bülent Ecevit'in yaptığı dönemin koalisyon hükümeti, ABD'nin ambargosuna 25 Temmuz 1975'te Türkiye'deki ABD üslerini kapatarak yanıt verdi. 26 Temmuz 1975 tarihli gazeteler, 'Üslere el koyduk', 'Üslerdeki ABD bayrağı indi, Türk bayrağı çekildi' başlıklarıyla çıkmıştı. 1978'de ABD'nin ambargo kararı kalktı, ancak Başbakan Bülent Ecevit üslerin tekrar açılmasını kabul etmedi. Türkiye'nin garantörlük hakkını kullanarak Kıbrıs Türkünün Rumlarca katledilmesine dur demesine, silah ambargosuyla karşılık veren ABD, şimdi de Türk milletini Ermeni soykırımı yapmakla suçluyor. Ak Parti hükümetinin ABD'nin son küstahlığına 1975'te Ecevit hükümetin yaptığı gibi ABD'nin canını yakacak bir karşılık verip veremeyeceği merak ediliyor. Burada 'Türkiye ne yapabilir' sorusu gündeme geliyor. ABD Başkanı Biden'in "soykırım" suçlamasının hafife alınamayacak kadar büyük bir düşmanlık olduğunu ve ABD'ye verilecek karşılığın bu gerçeğe göre kararlaştırılmasını tavsiye eden uzmanlar, Ankara'ya iki hamle önerisinde bulundu. ABD'ni canını yakacak ve soykırım ifadesini kullandığına Biden'ı pişman etmek için Türkiye'nin ilk olarak İncirlik Üssü'nü hemen kapatması gerekiyor. Bu adımla eş zamanlı olarak da Türkiye Rusya'dan satın aldığı S-400'leri ivedilikle aktif hale getirmeli. Bu iki hamle yapılırsa Türkiye'nin bu konuda ne kadar ciddi olduğu ABD'ye gösterilmiş olacak. Uzmanlara göre ABD yönetimlerinin sözde Ermeni iddialarına destek verilirken çok daha dikkatli olmaları ancak bu etkili hamlelerle sağlanabilir. 

Ankara önceden haberdar mıydı?

Ankara'dan gelen ilk sinyaller, Biden'ın 1915 olaylarını "soykırım" olarak nitelemesine köprüleri tamamen atacak adımlardan kaçınılacağının işaretlerini veriyor. Zira iddialar doğruysa Ankara, Biden'ın soykırım ifadesini kullanacağından bir gün önce haberdardı. Biden'ın, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile 23 Nisan'da yaptığı ilk telefon görüşmesinde 24 Nisan Anma Mesajı'nda "soykırım" ifadesini kullanacağına ilişkin bilgi verdiği Amerikan basınına yansımıştı. Aynı gece Cumhurbaşkanı Sözcüsü İbrahim Kalın ve ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan ile Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Amerikalı mevkidaşı Anthony Blinken arasında gerçekleşen telefon görüşmelerinde de konunun gündeme geldiği ancak Washington'un tavrını değiştirmeyeceği iddia edilmişti.

Tazminat davaları açılabilir

ABD Başkanı Biden'ın "soykırım" ifadesi kullanması ABD'deki Ermeniler ve Türkiye açısından tazminat davalarını yeni bir boyuta taşıyabilir. Bu tazminat davaları bugüne kadar ABD'de iki kanunu temel aldı. O kanunlardan ilki; 1976 tarihli "Yabancı Egemen Bağışıklığı Yasası." İkinci yasa ise "Poochigan Kanunu" adıyla biliniyor. Movsesiyan, Davoyan ve Bakalian davaları olarak uluslararası hukukta ve diplomaside ün kazanmış üç büyük davada Ermeniler, atalarının Osmanlı vatandaşlığından çıkarıldığını kanıtlayamadı. Amerikan mahkemeleri ayrıca Amerikan devletinin "soykırımı" tanımadığından hareket ederek, yürütme erkinin dış politika yapma özgürlüğünün ihlal edilemeyeceğine hükmetti. 2019'da bu üç dava da düştü ve davaların tamamı zaman aşımına uğradı. Biden "soykırım" ifadesini kullanmasıyla, bu davaların düşmesine neden olan "Amerika'daki kuvvetler ayrılığı ilkesi ihlal ediliyor" hükmü geçersiz olacak. Uzmanlara göre bu davaların şimdi yeniden açılabilmesi için yeni bir kanun çıkarılması gerekiyor. Kanun çıkarıldığında, Türkiye'den yeni tazminat talepleri de gündeme gelebilir.