Depremde Adana, Kıbrıs ve İzmir'e dikkat

18 gün önce Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklüğünde iki yıkıcı depremle sarsılan ülkemiz, bu depremlerin ardından 20 Şubat'ta bu kez Hatay'da 6.4 büyüklüğünde yeni bir deprem meydana geldi. 11 kentimizi vuran ve on binlerce insanın hayatını kaybetmesine neden olan Kahramanmaraş merkezli depremlerin yaraları henüz sarılamamışken yaşanan yeni depremler yaşanan acıları daha da artırdı. Dün açıklanan verilere göre şu ana kadar tespit edilebilen can kaybı sayısı 43 bin 556'ya yükseldi. Deprem bölgesinde 164 binden fazla sayıda binanın yıkılmış ya da yıkılmak üzere olduğu ifade ediliyor. Konuyla ilgili olarak açıklamalarda bulunan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, "4 milyon 511 bin bağımsız bölümden oluşan 1 milyon 250 bin bina incelendi. 520 bin bağımsız bölümden oluşan 164 bin 321 bina yıkık, acil yıkılacak ve ağır hasarlı" dedi.

Türkiye'de depreme bakış çağ dışı

Kahramanmaraş merkezli deprem konusunda yıllardır yetkililere uyarılarda bulunan yer bilimci Prof. Dr. Naci Görür, Türkiye'nin deprem riski ve yapılması gereken hazırlıklar konusunda İzmir'den uyarılarda bulundu. İzmir Ticaret Odası, Ege Bölgesi Sanayi Odası ve İzmir Ticaret Borsası tarafından düzenlenen ortak meclis toplantısına katılan Görür, İzmir iş dünyasına depremi anlattı. 11 ilde 43 binden fazla insanın hayatını kaybettiği Kahramanmaraş'taki depremlerle ilgili değerlendirmede bulunarak sözlerine başlayan Görür, "Şu anda 60-70 bin kişi göçük altında. Binlerce insanımız acı çekiyor. Bu durumda biz neyi nasıl konuşabiliriz? Acaba konuşmalı mıyız, utanmalı mıyız, ne yapmalıyız gerçekten bilmiyorum" dedi. Kahramanmaraş'ta deprem yaşanabileceğine ilişkin defalarca uyarı yaptıklarını kaydeden Görür, "Deprem konuşmak Türkiye'de bir tabu. 'Hele bir deprem olsun, deprem olduktan sonra biz çizmelerimizi çeker sahaya ineriz. Devlet büyüktür, sizi aç susuz bırakmaz, geçici konutlar, sürekli konutlar yaparız, yaraları sararız' anlayışı, son derece çağ dışı bir strateji. İnsanına önem vermeyen bir anlayışın geliştirdiği strateji. Bilgi toplumlarında ve bilim gücüyle yönetilen toplumlarda böyle bir strateji yok. Bu boyuttaki depremlerde başka ülkelerde 5-6 kişi ölüyor, o da tesadüfen. Üstelik bu 'geliyorum' diye bağıran bir depremdi. Konu deprem bölgesine ne yardım götürdüğünüz, nasıl desteklediğiniz değil; niye bu depremin zararlarını azaltamadık? Onu konuşalım" dedi.

Adana ve Kıbrıs'a dikkat

Türkiye'de gelecekte meydana gelmesi beklenen depremlerle ilgili açıklamalarda da bulunan Görür, "Aklı başında bütün yer bilimciler Türkiye'de deprem olacak yerleri şöyle saydı: Marmara Bölgesi. Maraş'ta oldu, bitti. Şimdi Hakkari yöresinden kuşkumuz var. Erzincan Bingöl-Karlıova arasında Yedisu fayında kuşkumuz var. Karlıova ile Bingöl arasında Göynük bölgesinde deprem olma kuşkumuz var. İzmir'den kuşkumuz var. Bir de Muğla ile Antalya arasında sahil şeridinde." Kahramanmaraş'taki depremlerin ardından Adana ve Hatay'da deprem tehlikesine dikkat çektiğini hatırlatan Görür, "Hatay'da 6,4'lük deprem oldu. Şimdi Adana'da ve Kıbrıs'ta bekliyoruz. İlla olacak demiyoruz ve zamanını da bilmiyoruz. Ama büyük bir ihtimalle olabilir" diye konuştu.

İzmir de tehdit altında

İzmir'in de 7 ve üzeri büyüklükte deprem riski taşıdığını belirten yer bilimci Prof. Dr. Naci Görür, "Biz diyoruz ki, bizim İzmir'den de endişemiz var. İzmir'deki fayların hepsi canlı fay. Canlı fay demek günün birinde tekerrür periyodu dolduğu zaman harekete geçip deprem üretebilir ve bu faylar çevrede olan ve olacak depremlerle tetiklenebilir. Stresleri artmış olabilir" dedi. 30 Ekim 2020'de merkez üssü Yunanistan'ın Sisam Adası açıklarında gerçekleşen 6,9 büyüklüğündeki depremin de İzmir'deki fayların stresini arttırmış olabileceğini kaydeden Görür, "Bugün mü yarın mı deprem olacak? İzmir'de deprem olacak mı?' Bu soruları artık bırakın. Artık biz fay tartışmasını bırakalım. İzmir gerçek anlamıyla bir deprem kenti. Çok az kentimizde bu kadar aktif fay sistemi var. Bunlar bugün olmazsa yarın, yarın olmazsa öbür gün deprem yaratacaklar. İşte o zaman üzüleceğiz" diye konuştu. İzmir'in deprem dirençli bir kent haline getirilmesi gerektiğini söyleyen Görür, "Gediz grabeninin güney fayı olan İzmir fayı uzun bir fay. Eğer deprem üretirse kötü yerden de geçiyor, 7'nin üzerinde deprem üretir. O zaman İzmir için çok büyük sıkıntı olur. İzmir'in bu gerçekliğini bilerek merkezi ve yerel yönetimden bütün gücümüzle İzmir'i deprem dirençli hale getirmelerini istemeliyiz, kendimizi de buna hazırlamalıyız" dedi.

Peki ne yapılmalı?

Görür, Türkiye'de depreme hazırlık için alınması gereken tedbirleri şöyle anlattı: "Depremde ölmemek için deprem dirençli yerleşim alanları yapmalıyız. Kentleri deprem dirençli yapmak demek, kentin bileşenleri olan yönetim, halk, altyapı, yapı stoku, çevre ve ekonomiyi deprem dirençli hale getirmek demektir. Deprem zararını azaltma ve acil müdahale sistemini bilmeyen bir yönetimden bir afeti doğru dürüst bilime uygun yönetmesi beklenemez. Deprem kentlerinin yönetimleri, deprem konusunda eğitimli olmalı. Halkın da deprem bilinci, kültürü yoksa kenti dirençli hale getiremezsiniz. Çünkü halkta bu eğitim ve kültür olmazsa depremde yapması gerekenleri yapmadığı gibi tersini de yapar. Kaçak göçek bina yapar, sütun keser. Halk eğitimli olursa imar affını da hiç hoş görmez." Kentlerdeki hasarlı yapı stokunun düzeltilmesininse yalnızca müteahhitlere bırakılamayacağını söyleyen Görür, "Kentsel dönüşüm sadece motor gücü olarak müteahhitlere bırakılırsa onun adı rantsal dönüşüm olur. Müteahhit de haklı olarak nerede kar edecekse gider dönüşümü orada yapar" şeklinde konuştu.

Yeni konutlar fay hattına 500 metre uzağa yapılacak

Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ), depremden etkilenen kentlerde rezerv konut alanlarının belirlendiğini açıkladı. TOKİ Başkanı Ömer Bulut, yeni yapılacak konut alanlarının fay hattına 50-100 metre uzaklıkta olmasının teknik açıdan yeterli olmasına rağmen, yeni konutların fay hattından en az 500 metre uzağa yapılacağını söyledi. "10-11 ili etkileyen alanda 133 bin konutumuz vardı. Bu 133 bin konutumuzda herhangi bir yıkılma meydana gelmedi, hasar alan binalarımız oldu ama herhangi can ve mal kaybı olmadı" diyen Bulut, yapılan çalışmalar sonucu bütün illerde potansiyel rezerv konut alanlarının belirlendiğini, buralarda sondaj, zemin etüt ve jeolojik etüt çalışmalarına devam ettiklerini kaydetti. Zemin açısından projeleri daha önceden hazır olan İslahiye, Nurdağı, Kilis ve Adıyaman Kahta'da kalıcı konutlara başlandığını belirten Bulut, Nurdağı'nda zemin etüt çalışması yapılan alanın 1 milyon metrekare olduğunu ve bölgeye 3 bin 500 ile 5 bin arası konut yapılmasının öngörüldüğünü kaydetti.

39 ve 99'daki afetleri aynı anda yaşadık

Maden Tetkik ve Arama (MTA) Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesine bağlı deprem araştırma ekibi, depremden etkilenen illerden Gaziantep ve Hatay'daki deprem bölgelerinde, havadan ve karadan deprem yüzey kırığı haritama ve inceleme faaliyeti gerçekleştirdi. Ekipte görevli Dr. Akın Kürçer, "Türkiye 9 saat arayla 1939 yılındaki Erzincan ve 17 Ağustos Gölcük depremini üst üste yaşadı. Üstelik etki alanı onlardan çok daha geniş bir alana sirayet etti. Şu ana kadar Kahramanmaraş merkezli depremlerle ilgili 150'ye yakın lokasyonda gözlemimiz oldu. Gözlemlerimizde, deprem sırasında maksimum 7 metre ortalama 3.5-4 metre Anadolu bloğunun güneydoğudaki Arap levhasına göre yer değiştirdiğini gördük. Böyle bir enerjinin üzerine herhangi bir yapılaşma yaptığınız zaman, 7 kilometre yer kabuğunu kesip yüzeye gelen bir fayın üzerinde herhangi bir yapılaşmanın, mühendislik yapısının durması mümkün değildir" dedi.

Karadeniz'deki faylara dikkat

Kahramanmaraş merkezli iki büyük deprem, Karadeniz Bölgesi'nde de hissedilirken, doğal gaz ve petrol aramalarında tespit edilen fay hatları gündeme geldi. Jeoloji Mühendisleri Odası Ordu İl Temsilcisi Yekta Yüksel, Karadeniz Bölgesi'nde deniz içinde belirlenen fay hatlarının incelenmesi gerektiğini söyledi. Karadeniz'deki doğal gaz ve petrol aramaları sırasında yeni fay hatlarının tespit edildiğini vurgulayan Yüksel, şöyle konuştu: "Bu faylar, sahile paralel. Bununla birlikte Ordu, Trabzon ve Rize'de dikey fayların varlığı görüldü. Bunlar, çok uzun süredir deprem üretmeyen faylar, fakat Türkiye bir deprem ülkesi ve devamlı depremden dolayı sallanan bir ülke. Arap Yarımadası ile Anadolu Yarımadası'nın çarpışması neticesinde Anadolu Yarımadası, Ege ve güneybatıya kayıyor. Bu kayma olayı, yılda 2 santim olarak Kuzey Anadolu fay hattında devam ediyor."