Cenazelerin yıkanması-I

Prof. Dr. Haydar Baş, "Büyük İslam İlmihali: Namaz" eserinde cenazelerin yıkanması hakkında şu bilgileri veriyor:

"İmam Rıza (a.s.) buyurdu ki: "Ölen kimsenin gusledilmesi neden emredilmiştir, diye sorulacak olursa şöyle cevap verilir: İnsan öldüğü zaman necaset, afet, rahatsızlık (pislik) onun cesedi üzerinde kalmaktadır. Allah, kendisiyle dost olacak ve temas kuracak pak ve temiz meleklerle karşılaştığı zaman onun da temiz olmasını ve meleklerin temiz bir halde onu Allah'a götürmesini istemektedir. Her ölen insanda cenabet hali oluşur. Bu yüzden de gusledilmesi vacib olmaktadır." (Prof. Dr. Haydar Baş, İmam Rıza, s.345).

Ölüyü yıkamak geride kalan mükellefler üzerine farz-ı kifayedir. Ölünün tüm bedenini bir kez yıkamak farz, tek olarak tekrar ederek üç, beş, yedi gibi rakamlarla yıkamak ise sünnettir.

Ölü-nün yıkanmasına "gasl-i meyyit" denir. Cenazelerin bir an önce yıkanması, kefenlenip hazırlanması ve kabirlerine konulması müstehabdır. Husayn b. Vahvah (r.a.)'dan; Talha b. el-Berâ hastalandığı zaman, Allah Resûlü (s.a.a) onu ziyarete geldi ve şöyle buyurdu: "Şahsen bunun öleceğini sanıyorum, (ölümünü) bana hemen haber verin ve acele edin! Çünkü Müslümanın naaşının ailesi arasında hapsedilmesi yakışık almaz." (Ebû Dâvud, No.3159; İsâ b. Yûnus an Saîd b. Osmân el-Belvî an Azre yahut Urve b. Saîd el-Ensârî an Ebîhî ani'l-Husayn senedi ile tahrîc etti).

Ölüye olan tüm vazifeleri yaparken insan olmanın gerekliliği saygıyı yerine getirerek yapmalıdır. Ebû Saîd (r.a.)'dan; Allah Resûlü (s.a.a.) şöyle buyurdu: "Ölü, kendisini taşıyanı, yıkayanı ve kabre indireni bilir." (Taberânî, el-Mu'cemu'l-Evsat; Ahmed,II,I,3; Ebû Âmir an Abdilmelik b. Hasan el-Hârisî an Saîd b. Amr b. Süleym an raculin yukâlu lehu Muâviye ev İbn Muâviye an Ebî Saîd senedi ile tahrîc etmiştir).

Cenaze, teneşir denilen tahtadan bir sedir üzerine, ayakları kıbleye doğru olarak arka üzeri yatırılır. Göbek altından diz kapaklarına kadar olan yerler avret sayıldığı için ölülerin bu kısımları bir bezle örtülür, elbiseleri tamamen çıkarılır. Ölünün avret yerlerini örtmek vacibdir. Ali (r.a.)'dan; Allah Resûlü (s.a.a.) şöyle buyurdu: "Ey Ali, uyluğunu açma, ne dirinin, ne de ölünün uyluğuna bakma!" (Ahmed, I,146; Ebû Dâvud, No.3140,4010; İbn Mâce, No.1460; Ebû Ya'lâ No.331; Tahâvî I,474; Dârekutnî I, 225; II,86; el-Hâkim,IV,180; Beyhakî,II,228; III,388; İbn Cüreyc an Habîb b. Sâbit an Âsım b. Damre an Ali asl-ı senedi ile tahrîc ettiler).

Teneşirin çevresi güzel kokulu bir şeyle üç, beş veya yedi defa tütsülenir. Câbir (r.a.)'dan; Allah Resûlü (s.a.a.) şöyle buyurdu: "Ölüyü kokulandırdığınız zaman, üç kere kokulandırın!" (Ahmed ve Bezzâr, Bezzâr,'ın No.813).

Cenaze yıkayan yıkayıcı, farz olan yıkama görevini yerine getirmeye niyet etmeli ve Besmele ile başlamalıdır. Yıkama bitinceye kadar da, "Gufraneke ya Rahman/Ey Rahman olan Rabbim, Senin mağfiretini dilerim" demelidir.

Yıkayıcı eline bir bez alarak örtünün altından ölünün avret yerlerini temizler. Sonra abdest aldırmaya başlayarak önce cenazenin yüzünü yıkar. Ağzına ve burnuna su vermez. Yalnız dudaklarının içini ve dışlarını, burun deliklerini, göbek çukurunu parmakla veya parmağına sardığı bezle mümkün olduğu kadar siler. Ondan sonra elleri ile kollarını yıkar. Sahih olan görüşe göre, başını da meshedip ayaklarını da geciktirmeksizin hemen yıkar.

Böylece abdest verilmiş olur. Namazın ne olduğunu henüz anlamayacak bir yaşta olan çocuk ölünce, buna böyle bir abdest verilmez. Cenazenin abdest işi tamamlanınca, üzerine ılık su dökülür. 

Hanefî mezhebine göre ölüyü sıcak suyla yıkamak daha faziletlidir. Saç ve sakalı taranmaksızın, varsa "hatmî" denilen güzel kokulu bir ot ile yoksa sabun ile yıkanır. Sonra sol tarafına çevrilerek önce sağ tarafı bir defa yıkanır. Böylece sağ ve sol yanları üçer defa yıkanır. Bundan sonra cenaze hafifçe kaldırılır. Bu kaldırışta cenaze, yıkayıcının göğsüne veya eline ve dizine dayandırılır. Sonra karnı hafifçe ovulur. Bir şey çıkarsa su ile yıkanıp giderilir. Yeniden abdest ve vücudun tamamını yıkamaya gerek yoktur. Fakat şişip dağılmak üzere bulunan bir ölünün üzerine yalnız su dökülerek yetinilir. Ona abdest vermek ve üç defa yıkamak gerekmez. 

Ümmü Atiyye (r.anha)'dan; Kızı (Ümmü Gülsüm) öldüğü zaman Allah Resûlü (s.a.a.) yanımıza geldi ve şöyle buyurdu: "Onu üç ya da beş kere yahut daha fazla yıkayın. Uygun görürseniz su ve sidr (bir nevi sabun) ile yıkayın. Sonuncuda kâfur yahut kâfura benzer bir şey ilave edin. Yıkanma işini bitirdiğinizde Bana bildirin." Bitirdiğimizde ona bildirdik. Peştemalini verip, "Bedenine bunu sarın" buyurdu. (Mâlik, cenâiz 2,s.222; Buhârî,Cenâiz,8,9,II,73; cenâiz 13/1,15,II,74-75; Müslim, cenâiz No.36,s.646;38,s.647; Ebû Dâvud,No.3142,3146; Nesâî,cenâiz 28,IV,28;33,IV,31;34/1,IV,31;35/1, IV,32;36/1,IV,32-3; İbn Mâce, No.1458).

Bir başka rivayette; "Yahut yedi ya da daha fazla (yıkayın)." (Mâlik, cenâiz 2,s.222; Buhârî,Cenâiz,8,9,II,73; cenâiz 13/1,15,II,74-75; Müslim,cenâiz No.36,s.646;38,s.647; Ebû Dâvud, No.3142,3146; Nesâî,cenâiz 28,IV,28;33,IV,31; 34/1,IV,31;35/1, IV,32;36/1,IV,32-3; İbn Mâce,No.1458)." (devam edecek…)