Bitüm değil beton yol

Yeni yılın ilk köşe yazısında ülkemizin geleceği adına önemsediğim bir konuyu siz kıymetli okuyucularımızla paylaşmak istiyorum.

2018 yılının son günlerinde Eskişehir'de önemli bir projeye imza attık. Deneme amaçlı "Beton Yol" uygulamasını İnönü İlçemizde gerçekleştirdik.

Finişer ile serilen, Silindirle Sıkıştırılmış Beton (SSB) olarak da bilinen bir yol kaplamasını

anlatacağım.

Eskişehir Anadolu'nun orta yerinde kadim medeniyeti ile gerek Osmanlının ve gerekse Cumhuriyetimizin gelişip güçlenmesine ev sahipliği yapmış hep ilklerin şehridir. İlk otomobil Devrim, ilk lokomotif, ilk uçak motoru bu topraklarda üretildi. Ayrıca kurtuluş savaşında bu topraklar amansız savaşlara ev sahipliği yaptı. Eskişehir'in İnönü ilçesinde yapılan 1.ve 2. İnönü savaşları Batı cephesinde düzenli ordumuzun ilk zaferidir. Bu savaşlar aynı zamanda ulusal kurtuluş heyecanını kamçılamış ulusun tek amaç etrafında birleşmesine yardımcı olmuştur.

Bu tarihi gerçekleri önümüze koyarak ülkemizin ekonomik savaş verdiği bu günlerde her şeyden önce yol yapımının yüksek maliyetli olması yol üst yapısının ana maddesi olan asfaltın yurt dışından ithal edilmesi, fiyatının yüksek olması beton yol seçeneğini ciddi anlamda önümüze çıkarmıştır.

Son yıllarda ülkemizin birkaç vilayetinde uygulanan bu proje ile alınan iyi sonuçlar dikkatimizi çekmiş özellikle Samsun ilindeki beton yol çalışmaları örnek gösterilmiştir. ODTÜ İnşaat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Özgür Yaman Bey'in de bilimsel analiz ve tespitleri cesaretimizi arttırdı.

"Nedir beton yol?" diye haklı bir soruyu soralım kendimize.

Her şeyden önce %100 yerli ve milli bir proje. Ekonomik. Uzun ömürlü, konforlu, emniyetli, bakım gerektirmeyen, her mevsim uygulanabilen, çevreci, cari açığın kapanmasına önemli derecede katkı sağlayan, özel ekip/ekipman gerektirmeyen gibi daha birçok faydası sıralanabilir.

Günümüzde beton yollar, artan petrol fiyatları nedeniyle ilk yapım maliyeti artan asfalt yollarla rekabet edebilir duruma gelmiştir. Servis ömrünün asfalt yollara nazaran uzun olması ve bakım masraflarının az olması beton yolları asfalt yollara göre daha ekonomik bir seçenek olarak karşımıza çıkarmaktadır.

Beton yolların öz kaynaklarla üretilmesi, asfalt yollara kıyasla daha yüksek trafik yükünü taşıyabilmesi, asfalt yollara göre daha açık renkli olması sayesinde gece görüş mesafesini artırması, gece saatlerinde beton yolu aydınlatmak için gereken ışık miktarının asfalt yola göre az olması sayesinde elektrik tüketiminde tasarruf sağlaması, tekerleklerin asfalt yollarda olduğu kadar yola gömülmemesi sayesinde yakıt tüketimini dolayısıyla CO2 salınımını azaltması beton yolların daha ekonomik, çevreci ve teknik açıdan daha uygun bir seçim olduğunu göstermektedir.

Bugün Türkiye'de yaklaşık 2.000 kilometresi otoyol ve 30.000 kilometresi devlet yolu olmak üzere toplam 63.000 kilometrelik bir karayolu şebekesi bulunmaktadır. Bu yolların hemen hemen tümü asfalt yoldur.

Sadece son yıllarda Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği (TÇMB)'nin finansmanı ile toplam 5.5 km beton karayolu yapılabilmiş, buna daha sonra çeşitli kuruluşlarca yapılan bir kaç km daha ilave edilmiştir. 

"Karayolları Genel Müdürlüğü'nün kuruluşundan 50 yılı aşkın bir süre geçmiş olmasına rağmen ülkemizde niçin beton karayolu yapılmamıştır?"  sorusunun cevabı önemlidir.

Netice olarak yapılan bilimsel araştırmalarda "beton yolun" asfalt yola göre üstünlükleri şöyle özetlenebilir:

Beton yolun hizmet ömrü asfalt yolunkinden 1.5 -2.0 kat daha uzundur.

Asfalt yolun aksine, beton yol yüzey düzgünlüğünü servis ömrü boyunca korur. Sıcakta yumuşamaz, üzerinden geçen araçlar kalıcı tekerlek izi bırakmaz. Özellikle yağışlı havalarda fren mesafeleri daha kısadır. Açık rengi gece görüşünü kolaylaştırır. Bu özellikleri dolayısı ile beton yol daha güvenli sürüş sağlar.

Asfalt yolda giden ağır vasıtalar, tekerlekleri beton yüzeyine göre daha yumuşak olan asfalt kaplama yüzeyine gömülerek zorlandığından, beton yolda gidenlere oranla daha fazla yakıt tüketirler. 

Ülkemiz koşulları dikkate alındığında, çimento yurdun her köşesinde kolayca temin edilebilen yerli bir malzeme iken asfalt ithalatla ilgilidir, temininde de zaman zaman güçlük yaşanmaktadır.

Beton yolun servise açılması için bir süre beklenmesi gerekir. Bu süre, erken dayanımı yüksek çimentolar ve gerekirse kimyasal katkılar kullanarak makul düzeylere indirilebilmektedir.

Normal olarak beton yolda giden taşıt düzgün asfalt yoldakinden biraz daha fazla gürültü çıkarır.

Son yıllarda geliştirilen yüzey pürüzleme yöntemleri ve derz dolguları ile bu fark ortadan kaldırılmış veya en az düzeye indirilmiştir. 

Asfalt yoldakine oranla beton yolda onarım genellikle daha uzun sürer ve daha masraflıdır. Ancak, usulüne uygun olarak yapılan beton yol nadiren onarıma ihtiyaç gösterir.

En ucuz alternatif olarak bilinen sathi kaplamalara göre yalnızca 8-12% daha pahalı olmasının yanı sıra çok daha uzun ömürlü olduğu düşünülürse sathi kaplamalara göre de çok daha ekonomik bir seçenek olduğu ortaya çıkmaktadır.

Esnek (asfalt) yolların ana malzemesi olan bitüm fiyatları istikrarlı değildir ve tamamen yurt dışı bağımlılığına sahiptir. Oysa beton yolların ana malzemesi olan betonun fiyatları çok daha istikrarlıdır ve ülkemizde yeterli arzın olması sebebi ile fiyatlar daha ekonomiktir.